SOVYETLER BİRLİĞİ DÖNEMİNDE ORTA ASYA'DA RUS ETKİSİ

Abstract

Orta Asya bölgesi, jeopolitik ve jeoekonomik unsurlar açısından stratejik bir bölgedir. Sahip olduğu unsurlar nedeniyle tarihsel süreçte pek çok büyük güç arasında, bölgeye hâkim olabilmek için stratejik rekabet yaşanmıştır. 19. yüzyılda İngiltere ve Çarlık Rusya arasında yaşanan Büyük Oyun rekabetinin merkezi, Orta Asya’dır. 20. yüzyılda ise Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri arasında yaşanan Soğuk Savaş rekabetinin merkezi yine Orta Asya’dır. Orta Asya, tarih boyunca muhafaza ettiği önemi nedeniyle Avrasya’nın kalbi olarak adlandırılmaktadır. Bölge, 1917 yılına kadar Çarlık Rusya’nın himayesinde kalmıştır. Lenin önderliğinde gerçekleşen Bolşevik Devrimi ile Çarlık Rusya yıkılmış ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin temelleri atılmıştır. Bolşevik liderleri ilk süreçte, Orta Asya bölgesini kendi etki alanına çekebilmek için anti emperyalist söylemler gerçekleştirerek, özgürlükçü politikalar yürütmüştür. Ancak süreç içerisinde politikalarda yön değişimi yaşanmıştır. Bölgede ideal tip olan homo-sovieticusu (Sovyet insanı) yaratmak için Ruslaştırma politikaları uygulanmıştır. Bu politikalar ile Orta Asya devletlerinin din, dil ve ekonomik alanlarına müdahaleler gerçekleştirilmiştir. “Böl-parçala-yönet” mantığı ile Orta Asya devletleri arasında etnik motifler ön plana çıkartılmıştır ve bölgede Rus kültürünün etkinleştirilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada temel odak, Sovyetler Birliği’nin Orta Asya politikasını incelemektir. Söz konusu politikalar dil, din ve ekonomik olmak üzere 3 eksende ele alınmıştır. Bu çalışma, metodolojik açıdan literatür taraması yöntemi ile Orta Asya odaklı olmakla birlikte Sovyetler Birliği’nin bölgede yarattığı etki ve etkinin sonuçları örnek olay (case study) incelemesi içinde ele alınacaktır. Çalışmanın kapsamı ise, Sovyetler Birliği döneminde Orta Asya’nın dil, din ve ekonomi alanlarında Rus etkilerinin analiz edilmesidir. Bu çalışmadan Sovyetler Birliği’nin, Orta Asya politikasında nihai hedefinin Sovyet insanı yaratmak olduğu sonucuna varılmıştır.