A MULTI-STAGE EFFICIENCY ANALYSIS FOR SUSTAINABLE SUPPLIER EVALUATION: AN APPLICATION IN A FOOD COMPANY

Abstract

Rekabet koşullarının giderek zorlaştığı son dönemlerde ekonomi piyasasındaki oynak yapı, doğru tedarikçiler ile iş birliği yapmanın önemli olduğunu göstermektedir. Tüm insanlığı etkisi altına alan pandemi sürecinde gıda sektörünün önemi bir kez daha anlaşılmış ve gıda arzı, gıda güvenliği ve gıda hijyeni konularının ciddiyeti anlaşılmıştır. Bu durum tüm tedarik zinciri mekanizmasını yeniden değerlendirilmesine yola açmıştır. Bu nedenle, tedarikçi etkinliklerinin doğru biçimde değerlendirilmesi, performanslarının analiz edilmesi alınacak kararların başarılı olması açısından temel adımı oluşturmaktadır. Bu çalışmada, gıda sektöründe faaliyet gösteren bir işletmenin Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksi (MTFVE) yöntemleri kullanılarak süt ambalaj malzemesi tedarikçilerinin performansları değerlendirilmektedir. Ayrıca Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi ile de uzman görüşlerine bağlı olarak tüm tedarikçilerin önem dereceleri sıralanmıştır. Çalışmada üç aşamalı bir model önerilmiştir. İlk aşamada birden çok girdi ve çıktının bulunduğu durumlarda karar verme birimlerinin göreli performanslarını ölçmeye yarayan doğrusal programlama tabanlı VZA’dan yararlanılmıştır. İkinci aşamada AHP yöntemi ile tedarikçilerin sıralanması sağlanarak karşılaştırmalar yapılmıştır. Üçüncü aşamada ise ilgili tedarikçilerin zaman içerisindeki etkinlik değişimlerini görebilmek amacıyla 2018-2021 döneminde MTFVE’den yararlanılmıştır. İşletmeye ait yirmi tedarikçinin verileri değerlendirilmiş, girdi değişkenleri fiyat, teslim süresi, sipariş karşılama oranı olarak ele alınmış, çıktı değişkenleri ise kalite, teslimat performansı, esneklik ve çevresel duyarlılık olarak değerlendirilmiştir. Buna göre önerilen dört farklı model ile Charnes, Cooper ve Rhodes (CCR), Banker, Charnes ve Cooper (BCC), ve Süper Etkinlik yaklaşımları ile değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar, işletmenin ileriye dönük atacağı adımlarda yol gösterici olma niteliği taşımakta ve işletmenin tedarikçi değerlendirme sürecini bütüncül bir yaklaşımla desteklemektedir.