Isparta yöresindeki Orchidaceae (Orkidegiller) familyasına ait bitki taksonlarının fenolojik özellikleri ve iklim parametreleri ile ilişkisi

Abstract

Orkide türleri tüm dünyada yayılışı çok geniş ve ticari değeri yüksek olan bitkiler arasında yer almaktadır. Isparta yöresi orkide türlerinin yayılışı bakımından önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada hem Isparta yöresinde doğal yayılış gösteren taksonların yayılış alanlarının tespiti, hem de bu taksonlara ait fenolojik ve iklimsel gözlemlerin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında, yörede 16 tür 6 alttür olmak üzere 22 takson tespit edilmiştir. Bu taksonlara ait yapraklanma zamanı, tomurcuklanma zamanı, çiçeklenme başlama zamanı, tam çiçeklenme zamanı ve yumru olgunlaşma zamanı ile iklimsel değerlendirmelerine ilişkin bulgular verilmiştir. İklimsel değerlendirmede özellikle etkili sıcaklık toplamı isteği ve iklim tipinin belirlenmesi önemli rol oynamıştır. Elde edilen bulgulara göre yörede, orkide türlerinin aktif faaliyetlerine mart sonunda başlayıp haziran ortasına kadar devam ettirdiği tespit edilmiştir. Yine türlerin özellikle yaz aylarında kuraklık konusunda çiçeklenme ve yumru oluşumunda hassasiyet gösterdiği belirlenmiştir. Fakat neslinin devamlılığı konusunda tolerans aralığının oldukça yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Türlerin etkili sıcaklık isteği toplamlarının 932 ile 2010 gün derece arasında değişim gösterdiği ortaya çıkmıştır. Türlerin dağılım olarak yarı kurak iklim tipinden nemli iklim tipine göre dağılım gösterdiği belirlenmiştir. Çalışma sonucuna göre tespit edilen orkide türlerinin Isparta yöresinde geniş yayılış gösterebildiği iklimsel bakımdan çok kısıtlayıcı durumda olmadığı ortaya çıkmıştır. Hızla artan nüfusun etkisi, yoğun tarımsal kullanım ve aşırı otlatma ve orkide yumrularının salep üretimi için usulsüz hasadının doğal orkide türleri için ciddi bir tehdit olduğu gözlemlenmiştir. Özellikle salep üretiminde kullanılan orkide türlerinin benzer ekolojik koşullarda kültüre alınarak üretiminin yapılması çalışmalarına destek ve öncelik verilmelidir. Çalışma sonuçlarının, Isparta yöresinde doğal yayılış gösteren orkide türlerinin koruma ve kültüre alınması uygulamalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.