ભારતમાં અસંગઠિત કામદારો અને સામાજિક સુરક્ષા યોજનાઓ

Abstract

ભારતમાં ગરીબાઈ અને બેકારીના પ્રશ્નોને હલ કરવા માટે અગત્યનું સ્થાન ધરાવતા અસંગઠિત ક્ષેત્રમાં ગ્રામ્ય અને શહેરી વિસ્તારના પુરુષ કામદારો, સ્ત્રી કામદારો અને બાળ કામદારો મોટી સંખ્યામાં રોજગારી મેળવી રહ્યા છે. વર્તમાન સમયમાં આ ક્ષેત્ર રાષ્ટ્રના ૯૦% કરતાં વધારે શ્રમ દળને રોજગારી પૂરી પાડી રહ્યું છે. પરંતુ આ ક્ષેત્રમાં કામ કરતાં કામદારો નીચું વેતન, નીચું જીવન ધોરણ, કામના વધારે કલાકો, અસુરક્ષિત અને બિન આરોગ્યપ્રદ કામના સ્થળનું વાતાવરણ, સંરક્ષણાત્મક સુવિધાઓ અને તેને માટેની યંત્રણાઓનો અભાવ, વેતન તફાવત વગેરે જેવી સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહ્યા છે. ભારત સરકારે નીચું જીવન ધોરણ ધરાવતા વર્ગની સુરક્ષા માટે કેટલીક યોજનાઓ જાહેર કરી છે. અહીં પ્રસ્તુત અભ્યાસ આ યોજનાઓનું મૂલ્યાંકન કરવાના ઉદ્દેશથી રજૂ કરવામાં આવ્યું છે.