Abstract
Diabetes mellitus (såhkårdávdda) la kronihkalasj ábnasmålssomskihpudahka gå varán la ilá alla såhkårsisadno. Jus rubmaha sella galggi nahkat såhkkårav bajás válldet ja boalldet de dárbahi insulijnav. Gå la diabiehtta sládja 2 de ij rubmaha ietjas insulijnna nuohkás buoragit dåjma. Navti edna såhkår varán báhtsá. Danen diagnåvsåv biedjá navti jut varrasåhkkårav mihtti. Vuorastuvvat, buojddot, ij buorre biebmojt bårråt jali ij heva labudit li ájnas sivá gå nágina oadtju diabiehtav sládja 2, ja duodden li giena ájnnasa. Diabiehtta sládja 2 lassán jåhtelit væráldin, ja skihpudahka la aj viek dábálasj Vuonan. SAMINOR-guoradallama baktu lip gehtjadam makta diabetes mellitus gávnnu sáme bájkijn, sierraláhkáj diabiehtta sládja 2. Såhkårdásse varán le guovte láhkáj mihttidum: plássmáglukåvsså (varrasåhkår) (sihke SAMINOR 1 ja SAMINOR 2) ja HbA1c (guhkesájggásasj varrasåhkår) (dåssju SAMINOR 2) Duodden gatjádalájma oassálasstijs gatjálvissjiemá baktu jus siján lij diabiehtta. Dát kapihtal åvddånbuktá ájnnasamos diabiehtta-gávnnusijt SAMINOR-guoradallamis ja la ienemusát Ali Naseribafrouei dåktårgráda milta jages 2019. Båhtusa vuosedi li baldedahtte alla diabiehttatálla mijá moattetjerdak álmmuga gaskan nuorttan. Muhtem suohkanijn li badjel 10 % viesádijn áldarin 40–79 jage diabiehtta sládja 2. Diabiehtta la dábálasj sihke nissunij ja ålmmåj gaskan, lehkusa sáme jali ælla. Muhtem analijsa vuosedi muhtem mudduj la ienep diabiehtta ja åvddådiabiehtta (åvddål oadtju diabiehtav) sámij gaskan, valla åbbålattjat ælla heva sieradusá sámij ja ietjá viesádij gaskan sáme årrombájkijn.
Publisher
UiT The Arctic University of Norway
Subject
Industrial and Manufacturing Engineering,Environmental Engineering
Reference14 articles.
1. Anderson I, Robson B, Connolly M, et al. Indigenous and tribal peoples’ health (The Lancet-Lowitja Institute Global Collaboration): a population study. Lancet 2016;388(10040):131-57. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(16)00345-7.
2. Naqshbandi M, Harris SB, Esler JG, et al. Global complication rates of type 2 diabetes in Indigenous peoples: A comprehensive review. Diabetes Res Clin Pract 2008;82(1):1-17. https://doi.org/10.1016/j.diabres.2008.07.017.
3. Helsedirektoratet. Nasjonale faglige retningslinjer for diabetes. Oslo: Helsedirektoratet, 2016. (sist faglig oppdatert 16. mars 2021, lest 12. mai 2021). [Tilgjengelig fra: https://www.helsedirektoratet.no/retningslinjer/diabetes].
4. Berg JP. HbA1c as a diagnostic tool in diabetes mellitus. Norsk Epidemiologi 2013;23(1):5-8. https://doi.org/10.5324/nje.v23i1.1596.
5. Stene LC, Ruiz PL, Åsvold BO, et al. Hvor mange har diabetes i Norge i 2020? Tidsskr Nor Laegeforen 2020;140(17). https://doi.org/10.4045/tidsskr.20.0849.