Psychoterapia – na styku mechanizmów psychologicznych i wolnej woli

Abstract

Celem artykułu jest rozwinięcie tezy o centralnym w procesie psychoterapii, rzadko artykułowanym wprost, znaczeniu decyzji pacjenta dotyczących prawdy i odpowiedzialności. W pierwszej części tekstu zarysowuję antropologiczny kontekst tezy, zgodnie z którym wyborom i mechanizmom psychologicznym przynależy status ontologicznie odrębnych, choć w doświadczeniu pacjenta zlewających się ze sobą, dziedzin rzeczywistości. Następnie, w nawiązaniu do stanowisk klasyków psychoterapii wyłaniam dwa aspekty decyzji pacjenta związanych z jego psychopatologią: przystosowawczy (wyraźniej widoczny w dzieciństwie) oraz moralny (wyraźniej widoczny w dorosłości). W dalszej części wyodrębniam grupy mechanizmów psychologicznych działających w służbie wyborów unikania prawdy i odpowiedzialności oraz, korzystając z ilustracji klinicznej, pokazuję, jak terapeuta może wspierać decyzje alternatywne. Na koniec doprecyzowuję rozumienie postulowanego modelu pracy wskazując na odmienne konsekwencje terapeutyczne odsłaniania mechanizmów psychologicznych vs. decyzyjności w zależności od typu zaburzenia pacjenta oraz na antropologiczno-moralny charakter jego wyborów.