Bezpieczeństwo finansowe i stabilność finansowa gospodarstw rolnych w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej

Abstract

Wprowadzenie: Celem głównym pracy jest zaprezentowanie i ocena najważniejszych aspektów bezpieczeństwa finansowego i stabilności finansowej gospodarstw rolnych. Celem pomocniczym jest zaproponowanie syntetycznego miernika bezpieczeństwa finansowego gospodarstw rolnych opartego na znanych wskaźnikach należących do analizy wskaźnikowej danych finansowych. W badaniach przyjęto następującą hipotezę badawczą: stabilność finansowa jest fundamentem bezpieczeństwa finansowego gospodarstwa rolnego i oba te zjawiska mogą być badane przez szczegółową analizę wskaźnikową opartą na danych ze sprawozdań finansowych. W celu jej sprawdzenia sformułowano następujące pytania badawcze: • Czy wzrost bezpieczeństwa finansowego oznacza równoczesny wzrost stabilności i odwrotnie? • Czy można wskazać czynniki gwarantujące bezpieczeństwo finansowe i stabilność finansową gospodarstwom rolnym? • Czy można wskazać czynniki zagrażające bezpieczeństwu finansowemu i stabilności finansowej gospodarstw rolnych? • Jakie są instytucjonalne i behawioralne uwarunkowania podejmowania decyzji finansowych w gospodarstwach rolnych i jakie jest ich znaczenie dla bezpieczeństwa finansowego i stabilności finansowej gospodarstwa? Materiał i metody: Podmiotem badań są polskie gospodarstwa prowadzące rachunkowość rolną w ramach systemu FADN. Przedmiotem badań jest bezpieczeństwo finansowe i stabilność finansowa tych gospodarstw. Zakres czasowy badań ustalono na lata 2004–2019. Główne źródło materiału wtórnego stanowiły zagregowane dane z bazy FADN. Do najważniejszych metod badawczych zastosowanych w tej pracy należą podstawowe metody statystyki opisowej i modele panelowe. Wyniki i wnioski: W badaniu wyodrębniono cztery obszary bezpieczeństwa finansowego gospodarstw rolnych. Dotyczyły one: 1) relacji majątkowo-kapitałowych; 2) płynności i zadłużenia; 3) sprawności działania; 4) efektywności finansowej. Szczególny nacisk położono na prześledzenie relacji między aktywami i kapitałem własnym a autonomią finansową gospodarstw rolnych oraz zadłużeniem a nadpłynnością gospodarstw rolnych. Skupiono się również na relacjach między kapitałem obrotowym netto a cyklem operacyjnym w gospodarstwach rolnych oraz badano dochodowość gospodarstw rolnych, z uwzględnieniem wpływu dotacji i subwencji na ich sytuację finansową. Zaprezentowano również wskaźnik bezpieczeństwa finansowego dla gospodarstw rolnych, który składa się z elementów pochodzących z czterech kluczowych obszarów bezpieczeństwa. Wyznaczono również jego poziomy referencyjne, by ocenić sytuację gospodarstw. Udało się określić typy gospodarstw o wysokim i niskim bezpieczeństwie finansowym. Ponadto wskazano, które typy gospodarstw są zagrożone utratą bezpieczeństwa czy też ponadprogowo zabezpieczone. Sprawdzono stan stabilności finansowej badanych gospodarstw. Wskazano czynniki, które mają wpływ na kształtowanie się bezpieczeństwa finansowego. Prezentowane analizy mogą być wykorzystywane do oceny bezpieczeństwa finansowego i stabilności finansowej gospodarstw rolnych. Niosą ze sobą cenne informacje diagnostyczne i mogą uprzedzać o zakłóceniach dla bezpieczeństwa finansowego i stabilności finansowej. Słowa kluczowe: bezpieczeństwo finansowe, FADN, gospodarstwo rolne, stabilność finansowa