EVALUATION OF DISPUTE SETTLEMENT MECHANISM IN WORLD TRADE ORGANIZATION AND OTHER REFORM ISSUES

Abstract

Amaç: Dünya Ticaret Örgütü’nde (DTÖ) Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması ve diğer reform konularının irdelenmesi ve güncel durumlarının değerlendirilmesidir. Yöntem: DTÖ reform tartışmaları incelenmiş olup reform üzerine farklı aktörlerin bakış açıları betimleyici şekilde anlatılmıştır. Bulgular: Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) günlerinden beri DTÖ küresel ticaretin gelişmesi ve serbestleşmesinde önemli role sahiptir. Ancak ana işlevlerini yerine getiremeyişi uluslararası ticaret kurallarının DTÖ dışında ikili serbest ticaret anlaşmaları ve bölgesel ticaret anlaşmaları yoluyla yapılmasına yol açmıştır. Bu yüzden uluslararası ticaretin merkezi olma rolünü canlandırmak ve günümüz dünyasında kurumun güncelliğini sağlamak için DTÖ’de reform ihtiyacı sıklıkla dile getirilmiştir. Tıkanmış olan Anlaşmazlıkların Halli Sistemi’nin Temyiz Organı reform yapılması gereken en acil konu olarak görülmektedir. Halihazırda üyelerinin atanmasındaki çıkmazdan ötürü Temyiz Organı işleyememekte ve gelen başvurular incelenememektedir. Şeffaflık ve devlet politikalarının izlenmesine ilişkin olarak Çin’in piyasa bozucu pratiklerine dair endişeler öne sürülmüştür. Reform konuları arasında Özel ve Lehte Muamele yer almaktadır ve ABD Çin’in küresel ticarette artan payının altını çizerek gelişmekte olan ülke statüsünün öz beyandan ziyade ekonomik göstergelere dayanarak tanımlanmasını önermiştir. Çoklu görüşmeler DTÖ’de uzun süredir çok taraflı sonucun çıkmayışına çare olarak görülmüştür. E-ticaret, cinsiyet eşitliği ve çevre konularında devam etmekte olan çoklu görüşmelerde henüz bir neticeye ulaşılamasa da ilerleme kaydedilmektedir. DTÖ’de metin odaklı müzakerelerde Covid-19 aşıları için mülkiyet haklarının feragati konusunda desteğini açıklayan Biden yönetiminin DTÖ reformu konusunda iş birliği için şans olabileceği yönünde değerlendirilmeler bulunmaktadır. Özgünlük: Sıkça gündeme gelen DTÖ’de reform konularının güncel değerlendirmesinin yapıldığı bu makale, farklı aktörlerin reform ihtiyacına bakışının anlaşılmasına ve çok taraflı müzakere sisteminin değerlendirilmesine yönelik yürütülecek araştırmalara güncel bir zemin teşkil edecektir.