Ekosocjalizm: między ruchem społecznym a teorią marksowską

Abstract

Celem tego artykułu jest analiza znaczeń pojęcia ekosocjalizmu we współczesnym dyskursie filozoficznym i politycznym. W pierwszym kroku przeprowadzam rozróżnienie pomiędzy ekosocjalizmem jako ruchem a ekosocjalizmem jako teorią. Globalny ruch ekosocjalistyczny jednoczą postulaty polityczne. W jego skład wchodzą jednak nurty o różnorodnych założeniach teoretycznych. Skupiam się na opozycji pomiędzy nurtami nawiązującymi do tradycji marksistowskiej a nurtami, które w ślad za Joanem Martinezem-Alierem można nazwać „neonarodnictwem ekologicznym”, czyli odwołującymi się do tradycyjnych etyk i wartości istniejących społeczności, tak jak w przypadku licznych ruchów rdzennych i ekofeministycznych. Nurty te różnią się poglądami na wiele kwestii, w tym na kwestię rozwoju. W drugim kroku, rozważając ekosocjalizm jako teorię, wyróżniam dwa stanowiska. Zgodnie z pierwszym z nich, reprezentowanym przez Joela Kovela i Michaela Löwy’ego, myśl Marksa należy uzupełnić o wymiar ekologiczny. Zgodnie z drugim stanowiskiem, którego przedstawicielem jest John Bellamy Foster, ekosocjalizm to idea Marksowska, przedstawiona w Kapitale. Wysuwając na pierwszy plan pojęcia metabolizmu i rysy metabolicznej, Foster odkrywa ekologiczny, we współczesnym sensie, wymiar myśli dojrzałego Marksa. Wykazuję, że należy odróżnić ekosocjalizm w znaczeniu politycznym od ekosocjalizmu w znaczeniu filozoficznym. Na poziomie filozoficznym natomiast, rozbieżność stanowisk ma swoją genezę w interpretacji ontologii Marksa: Kovel i Löwy są kontynuatorami tradycji marksizmu-humanizmu, a Foster zrywa z tą tradycją i odczytuje ontologię Marksa w perspektywie materializmu epikurejskiego.