MOĞOL TAHAKKÜMÜ ALTINDA GÜRCÜ KRALLIĞI’NDA ÇIKAN İSYAN HAREKETLERİ

Abstract

Moğollar ilk olarak 1220 tarihinde Gürcistan’a girmişler ve bölge üzerinde yağma ve talan hareketlerinde bulunmuşlardır. İlk gelişlerinde bölge üzerinde kalıcı olmamışlardır. İkinci gelişleri olan 1235 yılından sonra Ögedey’in batı seferlerine karar vermesiyle birlikte batıya doğru gelen Moğol birliklerinden bir kısmı Güney Kafkasya ve Gürcistan’da kalıcı olmuşlardır. Böylece bölgede bir yüzyılı aşkın bir Moğol tahakkümü başlamıştır. Moğollar mezkûr coğrafyada kaldıkları süre içerisinde Gürcü halkından sık sık vergi, kıyafet, erzak, at ve asker istemişlerdir. Bu istekler karşısında zor duruma düşen Gürcü halkı Moğol yönetimine karşı fırsat buldukça karşı durmaya çalışmıştır. Moğol yönetimine karşı düzenlenen isyan hareketleri çeşitlilik arz etmiştir. Bazı isyan hareketleri doğrudan Gürcüler tarafından Moğollara karşı düzenlenmişken bazıları ise Moğolların bir iç sorunu olarak ortaya çıkmıştır. Yani Gürcistan toprakları Moğollara karşı Gürcüler dışında düzenlenen başka isyan hareketlerine de sahne olmuştur. Özellikle İlhanlıların yıkılış dönemine yakın süreçte Gürcistan coğrafyası üzerinde Moğollara karşı çok sayıda isyan hareketi baş göstermiştir. Ayrıca İlhanlı Moğollarının vasal devleti statüsünde olan Gürcü Krallığı İlhanlıların baskılarından kurtulmak amacıyla onların düşmanı Altın Orda ile de ilişki içerisinde olmuşlardır. Altın Orda Hanlığı da İlhanlılara karşı Gürcistan topraklarında çıkan bazı isyan hareketlerini desteklemişlerdir. Moğollara karşı düzenlenen eylemlerden en dikkat çekeni Gürcü feodal beylerinin ortaklaşa almış olduğu karar sonucu gerçeklemişse de başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Yine, David Ulu ve David Narin’in de Gürcistan toprakları üzerindeki isyan hareketleri bu konuyla alakalı doğrudan akla gelen bir diğer tarihi vakadır. Bu dönemde meydana gelen bazı isyanlar ise Moğolların bölge üzerindeki varlığından ileri gelmiştir. Zira, Moğolların ağır vergiler almaları Gürcülerin kendi iç sorunu hâline gelmiştir. Dönemin siyasi kargaşalarının en ilginç örneği ise Basil Ucarmeli Vakası olarak kayıtlara geçmiştir. Kral David Ulu’nun Gürcistan'da olmadığı zamanlarda Basil Ucarmeli (Ujarmeli) yönetimde aktif bir rol üstlenmiştir. Basil Ucarmeli 13. yüzyılın ortalarında var olan büyük ekonomik krizi hafifletmek amacıyla Gürcü yönetiminin önlemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması konularına öncülük etmiştir. Bu dönemde Basil'in önerisiyle kiliseye ait arazilerin bir kısmı yoksul nüfusa ve toprak sahibi olmayan soylulara dağıtılmıştır. Bu durum din adamları cenahında rahatsızlık uyandırmış ve Basil’e karşı çeşitli suçlamalar isnat edilerek yargılanmadan asılmasına sebebiyet vermiştir. Bu makale ile Gürcistan’a giren Moğolların bölge üzerinde müdahil oldukları olaylar Gürcü Krallığı’nın dini ve ekonomik atmosferi üzerinden yeni bir bağlama oturtulmaya çalışıldığı gibi Moğollara karşı yapılan isyan hareketlerine genel bir çerçeve sunulması amaçlanmıştır. Bu çalışma tespit edilebildiği kadarıyla Gürcülerin Moğollara karşı düzenlemiş olduğu isyan hareketlerini içerdiği gibi bu dönemde meydana gelen ve Gürcistan üzerinde gerçekleşen diğer isyan hareketlerine de değinmektedir.