Gerçeklik Ve Kurgusallık Bağlamında Bir ‘Abdurraḥmân Munîf Romanı: Sibâḳu’l-Mesâfâti’ṭ-Ṭavîle

Abstract

Suudi Arabistan asıllı ‘Abdurraḥmân Munîf XX. yüzyıl Arap entelektüellerinin önde gelenlerinden sayılmaktadır. 1970’li yıllara değin akademik türde yazı ve makaleler kaleme alan Munîf, Arap ülkelerinin özellikle 1948 ve 1967 tarihlerinde yaşadığı trajediler sonrasında siyasetten çekilerek edebiyat sahasına yönelmeye karar verir. Bu süreçte kendisini roman yazımına adayan yazar, özellikle tarihî roman türünde eserler telif eder. Araştırmamızda inceleyeceğimiz Sibâḳu’l-mesâfâti’ṭ-ṭavîle başlıklı romanı, 1953’te Amerika ve İngiltere işbirliğiyle İran’da düzenlenen siyasî darbeyi konu edinmesi yönüyle tarihî roman kategorisinde değerlendirilmektedir. Tarihî romanlar, roman türleri içerisinde gerçeklik ve kurgusallık bağlamında en çok tartışmaya açık kabul edilen türdür. Çalışmamıza konu olan eser, hem konusu ve türü itibarıyla hem de kırk yaşına kadar bilimsel ve gerçekçi yazılar telif etmiş, kırk yaşından sonra ise edebî ve kurgusallık yönü ağır basan roman türünde ürünler ortaya koymuş bir yazarın eseri olması sebebiyle incelemeye değer görülmüştür. Eserin, kendisini farklı ve öne çıkarılmaya değer kılan bir başka özelliği ise; başkarakter olarak İngiliz bir ajanın seçilmesi ve bu karakterin anlatıcı konumuna geçmesiyle eserde oryantalizm temasının ayrıntılı bir şekilde işlenmesidir. Çalışmamızın amacı, söz konusu romanda ele alınan tarihî olayı gerçeklik ve kurgusallık boyutunda bir incelemeye tabi tutarak roman ve tarihî anlatı arasındaki benzerlik ve farklılıkları tespit etmektir. Bu amaçla çalışmamızda, roman ve tarihî kaynaklardan doküman tarama yöntemiyle elde edilen veriler karşılaştırılmış ve yazarın gerçeklik ya da kurgusallığı tercih etmede temanın etkisi de irdelenmiştir. Çalışma neticesinde Munîf’in, darbe sürecinde yaşanılan olayları çarpıtmaksızın ve tarihî belgelerde yer verilen şekliyle aktardığı tespit edilmiştir. Dikkat çeken bir diğer tespit ise yazarın, eserinin kurgusallık yönünü inşa ederken oryantalizm temasından sıkça yararlanması olmuştur.