Assessments About the Scythian Origin of Arsaces I, Founder of the Parthian (Arsacid) State

Abstract

Orta Asya konargöçerleri -Daai, Massagetai ve Sakai- MÖ 331-330 yılları civarında III. Dareios’un ve hatta sonrasında Büyük İskender’in ordusunda özel atlı okçu birlikler olarak hizmet etmişlerdir. Büyük İskender’in MÖ 323 yılında ani ölümü İran’ın kuzey doğu coğrafyasını da ciddi bir şekilde istikrarsızlığa sürüklemiştir. Daai Konfederasyonu’na bağlı üç kabileden biri olan ve İskit kökenli A/parnoi, B. İskender’in bölge üzerinde hâkimiyet kurmuş olan varislerinden I. Seleukos (MÖ 305-281)’un iktidarı döneminde kuzeydeki Khorasmia (Harezm) bölgesinden güneye doğru özellikle Margiana (genel hatlarıyla Türkmenistan) üzerine saldırılarını yoğunlaştırmış ve tam anlamıyla geri püskürtülememiştir. II. Seleukos (MÖ 246-226/5)’un tahta çıkar çıkmaz batıda yüzleşmek zorunda kaldığı iç ayaklanma ve komşularının saldırılarına karşı başarısız olması doğuda Baktria ve Parthia valilerinin de ayaklanmasına yol açmıştır. Bunu fırsat bilen A/parnoi’nin başındaki karizmatik lideri I. Arsakes, önce Baktria valisinin kontrolündeki Margiana’ya saldırmış ancak geri püskürtüldüğünden Parthia (Horasan) bölgesine yönelmiş ve bağımsızlığını yeni ilan etmiş olan bölge valisi Andragoras’ı öldürerek İran’da Parth devletinin temellerini atmıştır. Parth devletinin kuruluş süreci hakkında çok sayıda modern literatür bulunurken, I. Arsakes’in kökeni hakkında şimdiye kadar detaylı bir çalışmanın yapılmadığı görülmektedir. I. Arsakes’in kökeniyle ilgili verdikleri bilgiler günümüze kadar ulaşan dört antik yazar bulunmaktadır: Strabon, Iustinus (Trogus), Marcellinus ve Arrianus (Photios ve Synkellos). Biz bu yazarların ilgili metinlerini karşılaştırmalı olarak analiz ederek I. Arsakes’in İskit kabilelerinden A/parnoi’nin soyundan geldiği tezini destekleyeceğiz. Bu kapsamda A/parnoi kabilesinin İran’a gelmeden önce çıktığı Khorasmia (Harezm), Hyrkania (Dahistan) ve Margiana coğrafyaları, daha sonraki Parth krallarının özellikle Margiana coğrafyasına bağlılıklarını devam ettirmeleri ve Parthların yaşam tarzları, savaş taktikleri ve geleneklerinin kuzeydeki İskit halklarınınkine benzemesi temaları üzerine odaklanacağız.