Ruh sağlığı ve sosyal politika

Abstract

Amaç: Sağlık ve sağlıklı yaşam hakkı, her canlının türünün devamını sağlayabilmesi için korunması gereken temel değerlerdir. Bu yaklaşım sağlık konusunun devletlerin temel sorumlulukları arasında yer almasına neden olmuştur. Sağlıklı yaşama hakkı, birçok ulusal ve uluslararası anlaşma ve sözleşmede en temel insan hakkı olarak tanımlanmış ve sağlığın korunması, insanların hastalıklarının tedavi edilmesi ve rehabilitasyonunun sağlanması görevleri devletlerin asli sorumlulukları arasına alınmıştır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 25. maddesine göre sağlık hakkı, temel insan haklarından biri olarak kabul edilmiştir (İleri, Seçer ve Ertaş, 2016). Gereç ve Yöntemler: Sağlık ikame edilemeyecek bir ihtiyaç olduğu için sunulan hizmetlerin güncel tutulması, en az sunulması kadar önemlidir. Sağlık alanında hazırlanan politikalar ve çalışmalar ile sağlığın hukuki konusunun kapsamı genişlemeye devam etmektedir. Sağlık politikaları dar anlamda sağlık hizmetlerini kapsamı alanına alırken; geniş anlamda sosyal, ekonomik, kültürel ve çevresel unsurları doğrudan veya dolaylı olarak kapsamaktadır. Bu geniş anlamda sağlık politikalarında devlet yaklaşımının ön plana çıktığı söylenebilir (Atabey, 2020). Bu nedenle 1950'lerin başında birçok OECD ülkesi sağlık sistemlerinin; politika tasarımı, planlaması, araştırması ve geliştirilmesi için doğrudan sorumluluk alan bir devlet yaklaşımını benimsemiştir. Çünkü sağlık politikası sadece sağlık hizmetlerini değil, sağlığı doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen sosyal, ekonomik ve çevresel faktörleri de kapsamaktadır. Bu geniş kapsam nedeniyle devlet bu yaklaşımı benimsenmiş ve bu işleyiş üzerinden politikalar ve sağlık sistemleri başlatılmıştır (İleri vd., 2016). Bulgular: Sağlık politikası, sağlık sisteminin; kurumlarını, hizmetlerini ve finansman düzenlemelerini etkileyen tüm eylemleri içermektedir. Sağlık politikası aynı zamanda, sağlık hizmetlerinin ötesinde sağlık üzerinde etkisi olan tüm kamu, özel ve gönüllü kuruluşların faaliyetlerini de içermektedir. Başka bir deyişle sağlık politikasının, sağlık hizmetlerinin sunumuna yönelik stratejiler veya yaklaşımlar oluşturan birbiriyle ilişkili kararlar ağı olduğu söylenebilir. Ayrıca sağlık politikaları, politika oluşturma sürecinin en doğru sonuca ulaşabilmesi için mevcut sağlık hizmetlerinin yanı sıra sağlığı etkileyen her türlü sosyal, ekonomik ve çevresel etkilerin de araştırılmasını gerektirmektedir (Atabey, 2020). Sonuçlar: Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, her ne kadar hem ülkemizde hem de Dünya’nın pek çok ülkesinde biyolojik temelli sağlık politikaları ve buna dayalı hizmet sunumunun olgusal gerçekliğine rağmen, sağlık; biyolojik, psikolojik ve sosyal bileşenleri ile beraber sistemli bir bütünün çerçevesini oluşturmaktadır. Başka bir deyişle sağlık salt biyolojik bir iyilik hali olmayıp, psikolojik ve sosyal boyutları da ayrılamaz, bölünemez özelliklere sahip olup, kritik öneme haizdir. Ruh sağlığı, bireylerin zihinsel, duygusal ve sosyal iyi olma halini ifade eder. Ruh sağlığı politikaları ise toplumun ruh sağlığını koruma ve iyileştirme amacıyla geliştirilen stratejiler, yasalar ve uygulamalardır. Sosyal politika ise, toplumun genel refahını artırmayı hedefleyen, özellikle sağlık, eğitim, sosyal güvenlik ve istihdam gibi alanlarda yapılan düzenlemeler ve uygulamaları içermektedir. Genel sağlığın uzmanlık alanlarından olan ruh sağlığı alanı ise sosyal, ekonomik ve çevresel koşulları ve özellikleri ile kompakt ve simbiyotik bir ilişki içinde olup, ruh sağlığı ve ruh sağlığı hizmetlerinin bu yapısal değişkenlere yönelik duyarlılığı yüksektir. Dolayısıyla ruh sağlığı ve ruh sağlığı hizmet sunumu sosyal politikanın fonksiyonları ve araçları ile simbiyotik bir ilişki içinde olup, bu ilişkinin varlığı zorunlu bir sonuçtur.