Tıbbi Karakafes Otu (Symphytum officinale L.) Bitkisinin Kullanım Alanları ve Önemi

Abstract

Boraginaceae familyasına ait Symphytum officinale L. (Tıbbi karakafes otu) türü Avrupa ve Asya’ya özgü, nehirler ve akarsular boyunca nemli alanlarda yetişen, yüksekliği 1-2 metreye kadar ulaşabilen dik, çok yıllık bir bitkidir. Yunanca ‘‘birlikte büyümek’’ anlamına gelen ve ‘‘Symphuo’’ kelimesinden türeyen S. officinale, 2000 yılı aşkın süredir kemik kırıkları, eklem iltihapları, yaralar, hematomlar ve tromboflebit gibi çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Ülkemizde kök ve yaprakları kabızlıkta, dahilen ise basura karşı kullanıldığı bilinmektedir. Avrupa’da ise künt yaralanmalar, kırıklar, şişmiş çürükler, çıban, karbonkül, varis ülserleri ve yanıklar gibi lokal enflamasyonlarda haricen lapa olarak kullanıldığı bildirilmiştir. Ayrıca emziren kadınlarda meme ağrısını hafifletmek için bitki çayı olarak ülser, fıtık, kolit ve iç kanamayı durdurmak için kullanıldığı bildirilmiştir. Bitki çayının ayrıca burun tıkanıklığı ve iltihabı, ishal ve öksürüğü tedavi etmek için kullanıldığı da kayıtlara geçmiştir. Ağız yaraları ve diş eti kanamalarında ise gargara halinde kullanılmaktadır. Karakafes otunun terapötik etkilerinin yaygın olarak bilinmesine rağmen, insanlarda ve hayvanlarda hepatotoksik ve kanserojen etkili olabileceği çalışmalar ile gösterilmiş, bundan dolayı birçok ülkede kullanımını sınırlandırılmıştır. Genellikle baharat olarak da kullanılan karakafes otunun salatalara da ilave edildiği, diğer yeşilliklerle birlikte kızartılıp köfte yapımında kullanıldığı da kayıtlarda mevcuttur. Bu çalışmada S. officinale türünün geleneksel kullanım alanları ve önemi ile ilgili bazı bilgiler derlenmiştir.