İran Kadın Hareketi'nin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi

Abstract

1979 devrimi sonrasında doğan İranlı kadınlar, homojen ve örgütlü bir feminist harekete öncülük etmeseler de 1990’lı yıllardan itibaren farklı platformlarda bir araya gelerek resmî ideolojiye karşı antagonizma alanları inşa etmişlerdir. Buradan hareketle, bu makalede İran’da kadın hareketinin ortaya çıkışının ve feminist bir harekete doğru gelişiminin analizi amaçlanmıştır. Bu amaçla İran’da kökenleri 19. yüzyıla kadar uzanan kadın hareketi incelenirken öncelikle tarihsel bağlamı kaçırmamak adına Kaçar ve Pehlevi hanedanlıkları döneminde kadın sorunu ve kadınların hak mücadeleleri konusu ele alınmıştır. Ardından 1979 Devrimi sürecinde ve Humeyni liderliğindeki İslam Cumhuriyeti’nde kadının rolü ve statüsüne ilişkin mücadelesi incelenmiştir. Bu temel üzerine İran kadın hareketinin gelişimi birbirini takip eden dört dönemde analize tabi tutulmuştur: 1) 1989-2005, İran’da kadınların eşit haklar mücadelesi ve İslami feminizm ortaya çıktığı dönem 2) 2005 yılında başlayan ve özellikle kadınlar üzerindeki iktidar baskısının arttığı yaklaşık dokuz yıllık dönem 3) Liberal bir havanın hissedildiği 2013 yılıyla başlayan ve 2022 yılında sona eren dönem 4) Mehsa Emini’nin ölümü üzerine protestoların gerçekleştiği 2022 yılı.