Rolnictwo ekologiczne jako zawód i powołanie. Studium tożsamości, organizacji i potencjału rozwojowego polskich rolników ekologicznych

Abstract

Praca stanowi pierwsze w Polsce socjologiczne studium rozwoju rolnictwa  ekologicznego, zakorzenione w paradygmacie interpretatywnym, oparte na  metodologii teorii ugruntowanej. Podstawą badań było 27 wywiadów narracyjnych i  swobodnych z rolnikami ekologicznymi z terenu całej Polski, obserwacja  uczestnicząca na imprezach eko-rolników, analiza treści publikacji poświeconych  eko-rolnictwu. Centralne pytanie dotyczy tego, co jest istotą rolnictwa ekologicznego?  Czy mamy do czynienia z zawodem czy ruchem społecznym? Co odróżnia eko[1]rolnika od tzw. rolnika konwencjonalnego? Jak wygląda świat społeczny rolnictwa  ekologicznego, jakie areny sporów w nim występują?  Na początku lat 90 XX wieku w Polsce było ok 20 eko-gospodarstw, a praktykujący  „ekologię” rolnicy uznawani byli często za nierozumianych idealistów. Kluczowym  czynnikiem dynamizujacym rozwój eko-rolnictwa było wstąpienie Polski do Unii  Europejskiej, w latach 2003-2005 nastąpił ponad 3-krotny wzrost liczby gospodarstw  ekologicznych (z 2286 do 7813) i ponad 4-krotny wzrost powierzchni upraw  ekologicznych. Od początku rozwoju ruchu o „ekologiczności” decydowali o tym sami  rolnicy ekologiczni, a certyfikaty wystawiało założone przez nich stowarzyszenie  „Ekoland”. W pierwszej dekadzie XXI wieku w związku z rozwojem unijnej i  państwowej infrastruktury wsparcia, funkcje tę formalnie przejęły prywatne firmy  będące agencjami certyfikującymi, lecz na granice prawne nakładają się wciąż nieformalne granice świadomościowe.  W pracy wyróżniono trzy podstawowe typy eko-rolników. Eko-rolnicy z misją (pionierzy i adepci) postrzegają swą działalność jako rodzaj projektu etycznego  („zdrowe społeczeństwo dzięki zdrowym roślinom i zwierzętom”), który jednocześnie  jest dla nich źródłem utrzymania. Eko-rolnicy dotacyjni postrzegają tę działalność jako rodzaj biznesu, przyznając drugorzędne lub żadne znaczenie wartościom  pozaekonomicznym. Eko-rolnicy kontemplacyjni uprawiają ze względu na  autoteliczną wartość rolnictwa i harmonii z przyrodą, nie nastawiając się na czerpanie  dochodu z płodów ziemi.