„The Sámi Exceptionalism”? Saamowie jako osadzeni w norweskich więzieniach: etnos a polityka penitencjarna

Abstract

Saamowie są jedną z trzech rdzennych grup etnicznych w Skandynawii, a ponad połowa ludności Sámi mieszka w Norwegii. Szczególny status Saamów w tym kraju wynika z uwarunkowań historycznych, a zwłaszcza z rdzennego charakteru tej grupy; te względy zdeterminowały rozwiązania prawne, przyjęte przez władze norweskie. Uwagę zwracają zwłaszcza prawa nadane Saamom w Sameloven – ustawie z 1987 roku, która wprowadza wyjątkowe uprawnienia w zakresie możliwości posługiwania się językiem saamskim także w obszarze więziennictwa. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie praw Saamów jako osadzonych w norweskich zakładach karnych z trzech perspektyw: teoretycznej, prezentującej najważniejsze rozwiązania legislacyjne w tym obszarze, praktycznej – wskazującej na naruszenia praw saamskich więźniów i podejmowane przez Norwegię próby usunięcia tych naruszeń oraz aksjologicznej – wyjaśniającej rodowód i filozofię szczególnego traktowania saamskich osadzonych (ale i szerzej – Sámi People) w Norwegii.   The Sámi are one of the three indigenous ethnic groups in Scandinavia, and more than half of the Sámi population lives in Norway. The special status of the Sámi in this country, and thus the legal solutions adopted by the Norwegian authorities, is a result of historical conditions, particularly the indigenous nature of this group. Particularly noteworthy are the rights granted to the Sámi in Sameloven – a law from 1987 that introduces the exceptional right of the Sámi to use their language while serving sentences in prison. The aim of this article is to present the rights of the Sami people as they are situated within Norwegian correctional facilities from three perspectives: theoretical, showcasing the key relevant legislative solutions; practical, pointing out violations of the rights of Sámi prisoners and Norway’s attempts to address these violations; and axiological, explaining the origin and philosophy of the special treatment of Sámi inmates in Norway (and, more broadly, of the Sámi People).