O subiektywizacji w procesie kształtowania się intensyfikatorów (na przykładzie ogromnie)

Abstract

Celem podjętych badań jest przedstawienie subiektywizacji jako zjawiska inicjującegoprzemiany, w wyniku których przysłówek ogromnie przekształcił się w intensyfikator.Subiektywizacja rozumiana jest jako proces, w którym nadawca komunikatu, opisującobiekty, cechy, czynności bądź procesy, sytuuje je na własnej skali wartości. Utrwaleniesię w strukturze semantycznej jednostki języka znaczenia, którego źródłem jest ocenamówiącego, nazywane jest intersubiektywizacją. Materiał językowy poddany analiziepochodzi z Elektronicznego Korpusu Tekstów Polskich z XVII i XVIII w. (do 1772 r.),Korpusu polszczyzny 1830–1918 oraz Narodowego Korpusu Języka Polskiego. Badaniepolegało na analizie kontekstowej semantycznych i składniowych właściwości jednostekjęzykowych o kształcie ogromnie. Okazało się, że jeszcze w XVI w. przysłówek ogromniefunkcjonował w znaczeniach wynikających z jego etymologii, czyli związanych z wartościąsemantyczną rdzenia -grom-. W kolejnych etapach rozwoju polszczyzny nastąpił procesleksykalizacji, czyli zerwania więzi ogromnie z bazowym przysłówkiem. Intensyfikatorogromnie rozszerzył swoją łączliwość kategorialną w stosunku do przysłówka,lecz ograniczył łączliwość semantyczną i współwystępuje jedynie z predykatamistopniowalnymi. Współcześnie utracił on całkowicie związek ze swoim etymonem i jestjednostką funkcyjną – tzw. operatorem gradacji. Historyczna analiza intensyfikatoraogromnie pozwoliła wysnuć wnioski także natury ogólniejszej, odnoszące się do rolisubiektywizacji w kształtowaniu się metatekstowego poziomu języka. Zmiana ta ma charakter semantyczno-pragmatyczny i polega na blaknięciu znaczenia leksykalnegoi wykształcaniu się znaczenia ogólnego, związanego z oceną danego fragmenturzeczywistości przez mówiącego.