Wyróżnienie bogini Tanit przez Barkidów (237–201 p.n.e.)?

Abstract

Autor artykułu zastanawia się nad miejscem bogini Tanit w religijnej sferze funkcjonowania Barkidów. Zauważa, że numizmatyka punicka eksponuje związek Barkidów z Heraklesem-Melquartem, a także boginią Tanit, uwidaczniając jednocześnie rosnące tendencje zmierzające do wyróżnienia tych bóstw. Tanit była bóstwem o problematycznej, ale przypuszczalnie jednak fenickiej proweniencji i pozostawała zakorzeniona w kartagińskim systemie teologicznym – również z racji jej małżeńskiego związku z Baal-Ḥamonem, w którym odgrywała rolę introduktorki prowadzącej przed jego oblicze (Tanit-pene-Baal). Chociaż miała swoje umocowanie w wyznawanym przez Barkidów panteonie i korelowała ze sferą teologiczną, nie była jednak pierwszoplanowym bóstwem w tym uczczeniu. Zmiana tej sytuacji nastąpiła przypuszczalnie pod koniec drugiej wojny punickiej, co potwierdzają analizy źródeł numizmatycznych, a także propagandowe odwołania samego Hannibala, przechowywane przez źródła literackie. W porównawczym kontekście badań nad religią kartagińską uzasadnione wydaje się przypuszczenie, że Barkidzi usiłowali wykorzystać fenomen szerokiego zasięgu i rozpoznawalności bogini Tanit, jako pewnego rodzaju „znaku towarowego” świata fenicko-punickiego. W tym sensie wyróżnienie Tanit mogło posiadać fasadowe znaczenie, niekoniecznie związane z głębszym przeobrażeniem podstawteologicznych systemu religijnego, którego uczestnikami byli Barkidzi. Znaczenie tego gestu było przede wszystkim nacechowane politycznym pragmatyzmem.