Scytyjskie zoonimy w leksykonie Hesychiosa

Abstract

W niniejszym artykule przedyskutowano siedem scytyjskich glos zachowanych w leksykonie Hesychiosa z Aleksandrii (V–VI w. n.e.), które odnoszą się do udomowionych zwierząt lub do wschodnioeuropejskiej dzikiej fauny. Cztery spośród omówionych zoonimów mają potwierdzoną genezę scytyjską (explicite wskazaną przez greckiego leksykografa), podczas gdy dwie inne glosy (ἀρανίς · ἔλαφος „aranis – jeleń”; γοῖτα · οἶς „goita – owca”) zostały przypisane Scytom na podstawie uzasadnionego domniemania. Siódma glosa dotyczy typowo scytyjskiego napoju pozyskiwanego z mleka klaczy. Drobiazgowo przeprowadzona analiza materiału leksykalnego daje możliwość ustalenia jasnej etymologii trzech scytyjskich nazw zwierząt udomowionych: ‘owcy’ (scyt. γοῖτα < irań. *gaiθā- f. ‘stado owiec’), ‘psa’ (scyt. παγαίη < *spakai̯ā- ← irań. *śaka- m. ‘pies’) oraz ‘klaczy’ (gr. ἱππάκη f. ‘napój z mleka klaczy’ ← scyt. *appākā ← scyt. *appā- ‘klacz, kobyła’ < *aspā- < irań. *aśā- f. ‘ts.’). Ponadto grecki leksykograf z Aleksandrii odnotował scytyjskie nazwy czterech dzikich zwierząt, m.in. ‘renifera / łosia’ (scyt. τάρανδος ← ugrofi.*ćar/ań/ta ‘renifer / łoś’), ‘jelenia’ (scyt. ἀρανίς < irań. *araniš, por. lit. elenìs, élnis m. ‘jeleń’), ‘łabędzia’ (scyt. ἄγλυ < irań. *madgu- ‘gatunek ptaka wodnego’) oraz ‘szarańczy’ (scyt. ἀδιγόρ < irań. *atahī-gar/a/-, pierw. ‘pożerający trawę’).