Nazwy ulic jako tworzywo „patriotyzmu banalnego”

Abstract

Patriotyzm i nacjonalizm jako przedmiot badań są zazwyczaj rozpatrywane w kontekście „głośnych” wydarzeń rocznicowych. Koncepcja „banalnego nacjonalizmu” Billiga wskazuje, że w procesie kształtowania tych postaw równie ważne (lub wręcz ważniejsze) są bardziej ukryte, mniej widowiskowe „przypominacze”, jak flagi, symbole na banknotach itp. W podobnych duchu jest w tym artykule rozpatrywany patriotyzm, odniesiony do nazw przestrzeni miejskiej (ulic, placów) jako znaków upamiętniających. Nazwy te są przede wszystkim znakami orientacji w przestrzeni, a w funkcji nośników pamięci są często niezauważane, pomijane, a nadto: włączone do codziennego rytuału zachowań. Dzięki temu nazwy te stają się nośnikami patriotyzmu banalnego. Ich siła tkwi po pierwsze w związaniu pamięci z przestrzenią (miejscem), po drugie – w osadzeniu jej w czynnościach komunikacyjnych i tych związanych z orientowaniem się w przestrzeni. Elementy patriotyzmu w formie znaków kanonu kulturowego są dzięki temu „sączone” do pamięci zbiorowej, tam naturalizowane i utrwalane. Znaki językowe, jakimi są nazwy ulic, stają się w ten sposób niezwykle ważnym czynnikiem współkształtującym postawy, zwłaszcza te związane z zasobem kanonu narodowej i wartościami patriotycznymi.