Gniew w nauczaniu homiletycznym św. Jana Chryzostoma. Analiza Homilii na Ewangelię według św. Mateusza

Abstract

W artykule zajęto się opracowaniem nauczania Jana Chryzostoma na temat gniewu zawartego w jego Homiliach na Ewangelię według św. Mateusza. Omówiono jedynie gniew człowieka, całkowicie pomijając zagadnienie gniewu Boga, które stanowi zupełnie odrębny problem badawczy. Na określenie gniewu Chryzostom używa dwóch rzeczowników greckich: ἡ ὀργή i ὁ θυμός, które w zasadzie stosuje zamiennie jako synonimy, nie podkreślając żadnych szczególnych niuansów znaczeniowych wyraźnie odróżniających je od siebie. Chociaż kaznodzieja nie podaje definicji gniewu, to jednak określa go jako namiętność (τό πάθος) i umieszcza go wśród innych wad, tym samym zaliczając go – zgodnie z klasyfikacją Platona – do namiętności gniewliwej części duszy. Gniew określa też jako chorobę, a personifikując go mówi, że gniew to diabeł. Kaznodzieja podaje wiele przyczyn gniewu (zazdrość, posiadana władza, sytuacje zagrożenia, lub tematyka głoszonych kazań, a przede wszystkim ludzka opieszałość i działanie diabła). Mówi też o zgubnych skutkach gniewu, który przede wszystkim niszczy relacje międzyludzkie, ale też szkodzi duchowości człowieka i prowadzi go do poważniejszych wykroczeń (np. krzywoprzysięstwo, nieprzyjaźń, obelgi, rękoczyny, a nawet zabójstwo). Z tego też powodu Chryzostom zwraca uwagę na zakaz gniewu wyrażony przez Chrystusa i św. Pawła oraz konieczność walki z nim, co jest istotnym elementem doskonalenia chrześcijańskiego. Podjęcie tych wysiłków przynosi duchowe owoce w postaci pokoju serca i uzyskania odpuszczenia grzechów. W końcowej partii artykułu poruszone zostało zagadnienie słusznego gniewu, który jest nie tylko dozwolony, ale też wskazany wobec tych, którzy grzeszą, aby dzięki gniewnemu upomnieniu poprawili się.