Somut Olmayan Kültürel Miras Bağlamında Yaşa(ma)yan İnsan Hazinesi Olarak Âşık Veysel

Abstract

UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu) tarafından 2003 yılında kabul edilen ve 2006 yılında da Türkiye tarafından onaylanan "UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi"nin uygulanması hem ulusal hem de uluslararası düzeyde gerçekleştirilmektedir. Sözleşmenin ulusal düzeyde uygulanması “Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanteri” ile “Yaşayan İnsan Hazineleri Türkiye Ulusal Envanteri” olmak üzere iki ayrı kategoride yürütülmektedir. “Yaşayan İnsan Hazineleri” terimi, somut olmayan kültürel mirasın ögelerini tekrar yaratma ve yorumlama konusunda yüksek düzeyde bilgi ve beceriye sahip bireyleri içerir. Diğer bir ifadeyle bir gelenek taşıyıcısının Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından “Yaşayan İnsan Hazinesi” olarak tanınabilmesi için belirli şartları yerine getirmesi gerekmektedir. Bu şartlara haiz bireyler uzmanlar komisyonuna "Yaşayan İnsan Hazinesi" olarak önerilirler. Yaşayan insan hazinesi olarak kaydedilen gelenek temsilcilerinden birisi de âşıklardır. Yüzyıllar öncesinden günümüze ulaşan âşıklık geleneği bu geleneği yaşatan âşıklar ile hayat bulmuştur. Âşık Veysel de aşıklık geleneğinin yirminci yüzyıldaki önemli temsilcilerinden birisidir. Veysel ozanlığının yanı sıra Türk halk müziğindeki özgün tarzı, derin sözleri ve sazıyla da tanınmıştır. Veysel halk müziğine ve halk edebiyatına yaptığı katkılarla Türk kültürünün önemli bir parçası haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı, yaşayan insan hazinesi kavramına ve envanterine eleştirel bir bakış açısı sunarak Âşık Veysel'in -yaşamı sona ermiş olmasına rağmen- bir gelenek üreticisi, taşıyıcısı ve aktarıcısı olarak “Yaşayan İnsan Hazinesi Ulusal Envanteri” kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği sorusuna cevap aramaktır. Bu amaç doğrultusunda konu hakkında yazılan kaynaklar ele alınarak bıraktığı mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması yönüyle büyük önem taşıdığı düşünülen Veysel’in “Yaşayan İnsan Hazineleri Türkiye Ulusal Envanteri” göz önüne alınarak “Yaşamakta Olan / Unutulmayan İnsan Hazinesi” olarak kabul edilip edilemeyeceği üzerine detaylı bir değerlendirme yapılmıştır.