HALVA AND HALVA TRADITIONS IN TURKİSH CULINARY CUISINE

Abstract

Amaç: Türk mutfağında yer alan helva çeşitlerinin ve helva tüketilen geleneklerin incelenmesi amacıyla hazırlanan bu çalışma, mevcut geleneklerinin bilinirliğinin artırılması ve korunarak gelecek nesillere aktarılması amacıyla hazırlanmıştır. Yöntem: Bu çalışma ikincil veri toplama tekniklerinden alanyazın taraması yöntemi ile elde edilen veriler ile hazırlanmıştır. Çalışmanın hazırlanmasında Türk mutfak kültürü ve geleneklerinin yanı sıra helva, helva gelenekleri, helva üretim teknikleri ve Türk tatlılarını konu alan makale, kitap, tez ve bildiriler incelenmiştir. Öncelikle helvanın etimolojik kökeni, helva çeşitleri ve helvanın Türk mutfak tarihindeki yeri açıklanmış daha sonra karşılaşılan helva gelenekleri açıklanmıştır. Bulgular: Helva ve helva kültürü Türk toplumunun somut olmayan kültürel miraslardan biridir. Türk mutfağında farklı malzeme ve farklı tekniklerle üretilebilen helva, geçmişten günümüze uzanan süreç boyunca Türk mutfağının sevilen, özel günlerde tüketilecek kadar değer verilen ve kültürel anlam taşıyan tatlılarından biri olmuştur. Bu çalışmanın konusu olan kavrularak hazırlanan helvaların Türk kültüründe doğum, ölüm, asker uğurlaması, ölü anma törenleri, bayram, kandil gibi özel günlerde tüketilmesi gelenek haline gelmiştir. Lezzetli bir tatlı olarak kabul edilmesi dışında helvaya manevi bir anlam yüklenmiş, insanların belirli bir amaç doğrultusunda toplanarak helva yemeleri önemli bir sosyal aktivite olarak görülmüştür. Tüm bunlar Türk mutfak kültüründe helva çerçevesinde çeşitli geleneklerin oluşmasını sağlamıştır. Sonuç: Helva Türk mutfak kültüründe köklü bir tarihe sahiptir. Türk mutfağında farklı teknikler ve farklı malzemelerle hazırlanan çok sayıda helva çeşidi bulunmaktadır. Özellikle kavrularak hazırlanan helvalar sadece Türk mutfağının geleneksel tatlılarından biri olmakla kalmamış aynı zamanda manevi bir anlam da kazanmıştır. Doğum, ölüm, ölü anma, bayram, kandil, asker uğurlaması, Acele bacı helvası gibi manevi olarak özel günlerde ve ritüellerde helva kavurulmuş, helva sohbetleri ve ahilik helvası adı verilen toplantılarda helva yeme amacıyla insanlar bir araya gelerek sosyalleşmişlerdir. Bu geleneklerin bilinirliğinin artırılması ve gelecek nesillere aktarmak için çalışmalar yapılmasının Türk mutfak kültürünün korunması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.