ESKİ TÜRKÇEDE SÖZCÜK AİLESİ OLARAK adır- VE AYRILMA KAVRAMI

Abstract

Kelime aileleri içerdiği kavramsal ilişkilere bağlı olarak birbirinden çok farklı kavram alanlarına işaret etmektedir. Eski Türkçede sıklık değeri bakımından önemli bir yere sahip olan adır- fiili de türevleriyle birlikte oldukça geniş bir kelime ailesi grubunu oluşturmaktadır. Bu sözcüklerin oluşturduğu kelime aileleri eski Türk yazı dilinin farklı kültür çevrelerinde fiziksel anlamlarının dışında mental, siyasi, sosyal ve bireysel olarak çok çeşitli anlamlar kazanmıştır. Oluşan bu anlamlar özellikle metafor ve metonimileşmeleriyle öne çıkmakta ve bazı durumlarda gramerleşmeye kadar giden daha ileri bir soyutlaşma sürecini de içermektedir. Bilişsel dilbilime göre farklı alanlar arası ilişkiler metafor, aynı alan içindeki ilişkiler metonimi olarak düşünülmektedir. Metaforlaşma süreci kaynak alandan hedef alan gerçekleşen bir haritalanma olarak kabul edilirken metonimi ise referans ilgisiyle aynı alan içerisindeki başka bir kavrama zihinsel erişim süreci olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada kavramsal metafor ve metonimi kuramı çerçevesinde Eski Türkçedeki *adı-/*ad- kökünden türemiş olan sözcüklerin geçirmiş olduğu metafor ve metonimi süreçleri bilişsel anlam bilimin getirdiği bakış açısı içerisinde incelenecektir.