İngiliz Askeri Ataşe Raporlarında 31 Mart Vakası ve Hareket Ordusu’nun İstanbul Kuşatması

Abstract

İngiliz istihbaratının askeri konularda uzman personeli olan askeri ataşeler, İstanbul’daki İngiliz Sefareti’ne bağlı olarak 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren periyodik olarak raporlar hazırlanmıştır. Bu raporlardan 1909 senesine ait klasörde, yakın dönem Türk tarihi açısından hala gizemini koruyan son derece kritik iki olayın kayıtları mevcuttur. Bu makalede, Londra’daki The National Arvhives’da, Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office) tasnifinde yer alan ve Türkçe literatürde ilk defa yayınlanan 1909 tarihli İngiliz askeri ataşe raporları üzerinden 31 Mart Vakası ve Hareket Ordusu’nun İstanbul kuşatması ele alınmaktadır. II. Meşrutiyet’in ilânından sonra anayasal düzen ve meşruti monarşinin muhafızı olarak İstanbul’a gönderilen ve 31 Mart Vakasını ateşleyen unsurlar arasında bulunan avcı taburlarının eylemleri, Hareket Ordusu’nun İstanbul kuşatması ve Payitaht’ın ele geçirilmesi Albay Herbert Conyers Surtees’in (1858-1933) raporlarında, oldukça canlı tasvirlerle ortaya konulmaktadır. Sultan II. Abdülhamid’in otuz üç yıllık saltanatını sona erdiren, Mahmud Şevket Paşa ile İttihat ve Terakki Cemiyeti’ni iktidarda söz sahibi hale getiren bu olayların raporlardaki ele alınış tarzından dönemin İngiliz persperktifine dair önemli ipuçları elde etmenin yanı sıra, her iki olay ile alakalı yeni bilgilere erişmek mümkündür.