Sanatı Desteklemek: Burjuvazi ve Sanat Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Bu makale, burjuvazinin belirli kesimlerinin üst düzey sanat formlarını neden desteklediği hakkındadır. Bankacılık, enerji, hukuk, demir çelik, kimya veya otomotiv gibi ekonominin değişik sektörlerinde faaliyet yürüten şirketlerin senfoni orkestraları kurmalarının, operalara sponsor olmalarının, baleleri finanse etmelerinin gerisinde, rant motivasyonuyla sanat piyasasına ya da kâr amacıyla kültür endüstrisine yatırım yapmalarından daha farklı nedenler yatmaktadır. Burjuvazinin sanata yatırım yapması ile sanatı desteklemesi arasında ayrım yapılmalıdır. Temel amacı kâr maksimizasyonu olan burjuvazinin rant getiren sanat piyasasında ve artık-değer üreten kültür endüstrisinde aktif olması anlaşılabilir bir durumdur. Buna karşılık burjuvazinin temel faaliyet alanlarından elde ettiği kârın bir kısmıyla üst düzey sanat formlarını desteklemesinin ardında yatan gerekçeler, sanat piyasasına ve kültür endüstrisine yatırım yapma amacında olduğu gibi bir bakışta gözlemlenemez. Bu amaçların neler olabileceğinin sorunsallaştırılması gerekir. Bu sorunsaldan hareket eden makalede öncelikle burjuvazinin sanatla ilişkisinin farklı biçimleri ele alınmıştır. Bunun ardından burjuvazinin sanatın üst düzey formlarını destekleme biçimleri üzerinde durulmuştur. Bu sergilemeyi takiben burjuvazinin belirli sanat formlarını destekleme nedenlerine ilişkin üç düzeyli bir analiz ortaya konmuştur. Sanata verilen destek tekil düzeyde bir burjuvanın ya da bir şirketin çıkarıyla; tikel düzeyde bir sınıf olarak burjuvazinin çıkarıyla; tümel düzeyde ise evrensel bağlamda burjuvazinin sınıfsal hegemonya hedefleriyle ilişkili olarak tartışılmıştır. Bu üç düzeyli tartışmada Antonio Gramsci’nin sınıf bilincinin uğraklarına ilişkin analizinden yararlanılmıştır. Burjuvazi, homojen bir sınıf olmadığı için sanatın üst düzey formlarını bütün kesimleri ve üyeleriyle desteklemez. Burjuvazinin kendi içinde sanat formları karşısında gösterebileceği farklı eğilimlere ve içsel farklılaşmalara ilişkin çerçeve Karl Marx’ın sınıf teorisine dayandırılmıştır.