A General Evaluation of Mobile Communication Studies in Turkey: 1994–2022

Abstract

Bu çalışmada, mobil telefonların Türkiye’de kullanılmaya başlandığı 1994 yılından günümüze mobil iletişim alanında yapılmış yüksek lisans ve doktora tezlerinin, alandaki durumu tanımlamak ve yeni araştırmalara yol göstermek amacıyla genel bir değerlendirilmesinin yapılması amaçlanmaktadır. Bu amaç çerçevesinde Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi veri tabanından “mobil iletişim”, “mobil medya”, “mobil telefon”, “cep telefonu”, “akıllı telefon”, “mobil habercilik”, “mobil gazetecilik”, “mobil uygulamalar” ve “kablosuz iletişim” anahtar kelimeleri kullanılarak tarama yapılmış ve 1994-2022 yılları arasında iletişim bilimleri altında yazılan 38 tez çalışması, gerçekleştirilen araştırmanın konusu, amacı, bağlamı ve yöntemi de dikkate alınarak araştırmaların yoğunlaştığı temalar altında değerlendirilmiştir. Bulgular, son yıllarda mobil iletişim alanıyla ilgili çalışmaların sayısında bir artış olduğunu göstermektedir. Araştırmacılar mobil iletişimi, genellikle mesleki dönüşüm, satın alma, pazarlama, kullanım motivasyonları, bağımlılık, mobil uygulamalar ve kullanıcı pratikleri gibi konular etrafında ele almışlardır. İncelenen çalışmalarda çoğunlukla nicel ya da karma yöntemler kullanılırken nitel araştırma yöntemlerine daha az başvurulmuştur. Buna paralel olarak yine eleştirel iletişim çalışmalarının sağladığı teorik perspektiften faydalanan az sayıda tez çalışmasına rastlanmıştır. Ayrıca; son yıllarda dünyada yapılan mobil iletişim çalışmalarındaki çeşitlilikle kıyaslandığında, Türkiye’nin hala bu araştırma çeşitliliğinin oldukça gerisinde kaldığı gözlemlenmiştir.