DENEYSEL OVERYAN YETMEZLİKLERDE MEZENKİMAL KÖK HÜCRELERİN OVARYUM DOKUSUNA ETKİSİ

Abstract

Prematür Overyan Yetmezlik (POY), folikül stimülan hormonun (FSH) yüksek düzeylerinin (40 IU/I ve üzeri) eşliğinde, 40 yaşından küçük bir hastada menstrüel siklusların düzeninin 4-6 aydan uzun bir süre boyunca kesilmesi olarak tanımlanmaktadır. Etyolojisinde genetik nedenler, toksik ajanlar, cerrahi girişimler, otoimmün nedenler, enfeksiyonlar ve kalıtsal problemler bulunabilir. Reprodüktif dönemde kadın hastaların kanser tedavisi için kullandıkları kemoterapik ajanlar, sitotoksik etkilidir. Kemoterapik ajanlar hem oosit hem de oositi çevreleyen granüloza hücrelerinde hasara neden olarak folikül kaybı ve buna bağlı olarak da prematür over yetmezliğine sebep olmaktadır. Primordial folikül aktivasyonunda oluşabilecek bir düzensizlik over rezerv kaybına ve prematür menopoza yol açabilmektedir. Primordial folikülden primer foliküle geçişte, kontrollü aktive edici ve baskılayıcı rol oynayarak folikül havuzunun korunmasında rol alan sinyal yolakları birbirinden bağımsız ancak dengeli bir şekilde çalışır. Dengenin bozulduğu durumlarda, folliküllerin kitlesel aktivasyonu ve folikül havuzunun erkenden tükenmesi meydana gelmektedir. Overyan rezervin değerlendirilmesinde serum FSH, anti-Müllerian hormon (AMH), inhibin B ölçümleri ve ultrasonografi ile over hacmi ölçümü, antral folikül sayımı (AFS) ölçümü yapılır. POY, anovulasyonun yaygın nedenlerinden biridir. Kadınlarda kemoterapiye bağlı POY’nin azaltması, over dokusunun yenilenmesi ve hem endokrin hem de ekzokrin fonksiyonlarını geri kazanılması için birçok tedavi yöntemi araştırılmaktadır. Son zamanlarda birçok çalışmaya konu olan mezenkimal kök hücreler (MKH) stromal kökenli multipotent özellikte erişkin kök hücreleridir. Göbek kordonu, adipoz doku, plasenta, kemik iliği, ovaryum dokusu, amniyotik sıvı, endometriyal doku, karaciğer gibi birçok dokudan izole edilebilirler. MKH’lerin antiapoptotik, anjiojenik, antifibrotik özellikleri bulunmaktadır. Uyguladıkları dokularda immün yanıta neden olma ihtimalleri de düşüktür. Bu özellikleri sayesinde doku hasarı onarımında ve yenilenmesinde önemli roller üstlenirler. Yapılan deneysel çalışmalarda çeşitli kaynaklardan elde edilen MKH’lerin, overyan yetmezlikte foliküler gelişime katkısı ve overyan fonksiyonlara olumlu etkileri araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar, şu an için çözümsüz olan bazı POY olgularının tedavisinde MKH'ler ile ilgili gelecekteki klinik çalışmalara ışık tutabilir. Bu derlemedeki amacımız farklı kaynaklardan izole edilen MKH’lerin POY hastalarının over dokusu üzerindeki özelliklerini araştırmaktır.