KHIDR AS A TYPE OF LOVER IN THE UYGUR ORAL CULTURE IN THE CASE OF THE NARRATIVE SHAHZADA BEHRAM AND MELIKE DILRIZ

Abstract

Halk anlatıları kültürel belleğin önemli bir bileşenidir. Geçmişten gelen bilgiler, deneyimler ve öğretilerin yansıtıldığı ve yaşatıldığı anlatılar, kültürel belleğin devamlığını sağlamak, toplumun kimliğini korumak ve gelecek nesillere ak-tarmak fonksiyonuna sahiptir. Halk anlatılarından biri olan Türk halk hikâyeleri de yerleşik yaşama geçişin mahsulü olup Türklerin bu dönemi hakkında pek çok kodlar barındıran bir türdür. Halk hikâyeleri toplumsal yaşamın ve ça-tışmaların içe dönük olması bir yana özellikle yerleşik yaşamın etkisiyle birlikte aşk konularıyla ön plana çıkmaktadır. Uygurlar, erken dönemlerden itibaren tarih sahnesinde varlığını sürdüren yerleşik yaşama erken geçmiş köklü bir Türk boyudur. Bu köklü geçmişlerini yaratmış oldukları sözlü ve yazılı anlatılara da görmek mümkündür. Bu çalışma-ya konu olan “Şahzade Behram ve Melike Dilriz” adlı anlatıda da buna bir örnektir. Anlatıda, kadın kahramanın eşte aradığı özellikler, erkek kahramanları tâbi tuttuğu yarışlar yerleşik yaşamın kültürel kodlarını taşıyan motifler arasın-dadır. Bu çerçevede şekillenen ve bu çalışmanın merkezinde yer alan Hızır tipi de Uygur Türklerinin kolektif hafızası-nın ürünü olup gelenekteki Türk Hızır inancıyla ortak ve ayrılan yönleri bulunmaktadır. Bu makalede Uygur Türkleri-nin inanç yapısındaki ve kültüründeki Hızır tipinin yapısı ve özellikleri tespit edilerek incelenmiştir