Determining the Changes in the Prevalence of Consanguineous Marriages and Resistant Groups in Turkey: What the 2018 Turkey Demographic and Health Survey Indicates?

Abstract

Amaç: Akraba evlilikleri, özellikle bebek ölümlerine ve genetik hastalıklara olan olumsuz etkileri bakımından önemli bir halk sağlığı sorunu olarak görülmektedir. Türkiye’de son 50 yılda akraba evliliklerinin oranının, yüzde 27 seviyesinden sadece yüzde 11’lik bir azalma ile ancak yüzde 24 seviyesine gerilemiş olması akraba evliliklerinin dirençli yapısına işaret etmektedir. TNSA- 2018 sonuçlarının kullanıldığı bu çalışmanın üç temel amacı bulunmaktadır: (1) Akraba evliliği yaygınlığının zaman içindeki değişimini belirlemek, (2) Bu dönemdeki akrabalı yetiştirme katsayısının değişimini ortaya koyarak akraba evliliklerinin iç yapısında meydana gelen değişimi anlamak, (3) Akraba evliliklerinin sosyo-demografik belirleyicilerini başta evlilik kuşakları temelinde olmak üzere ortaya koyarak dirençli sosyo-demografik grupları belirlemek. Yöntem: Çalışmada, 1993 öncesi dönemden başlayarak 2014-2018 dönemine kadar oluşturulan evlilik kuşağı değişkeninin yanısıra, çalışmanın hem betimsel hem de çok değişkenli analiz bölümlerinde, kadınların eğitim ve çalışma durumları, hanenin refah durumu, ebeveynlerin akrabalık durumu, kadının anadili ve evlilik öncesi pratikleri ile kadınların çocukluklarını geçirdikleri bölge ve yerleşim yeri de dikkate alınmaktadır. Bulgular: Çalışmanın sonuçlarına evlilik kuşakları temelinde bakıldığında, 1993 ve öncesinde evlenen kadınlar arasında yüzde 40 olan akraba evliliği oranının 2014-2018 döneminde evlenen kadınlar arasında yüzde 16’ya gerilediği görülmektedir. Yine bu dönemde, akrabalı yetiştirme katsayısı, 0.018’den 0.006’ya gerilemiştir. Bu durum, Türkiye’de zaman içinde birinci kuzenler arasındaki evliliklerin oranının, son 50 yılda, yüzde 85’den yüzde 46’ya gerilemiş olması ile ilişkilidir. Sonuç: Çalışmada kullanılan lojistik regresyon analizlerinin sonuçları, eğitimsiz kadınların, çalışmayan veya sosyal güvenliği olmadan çalışan kadınların, anadili Kürtçe ve Arapça olan kadınların, yoksul kadınların, ebeveynleri akraba evliliği yapmış olan kadınların, çocukluğunu Doğu’da ve kırsal alanlarda yaşayan kadınların akraba evliliği yapma riskinin daha yüksek olduğunu, dolayısı ile bu grupların akraba evliliği olgusunun dirençli kalmasına katkıda bulunmaya devam ettiğini, göstermektedir.