Czynniki chroniące i ryzyka wobec kryzysu w losach dzieci wojennych - trajektorie zniewolonego dzieciństwa

Abstract

Artykuł ma na celu próbę ukazania możliwych analogii pomiędzy doświadczeniem dzieci syberyjskich (Theiss 1999, 2018) a obecną sytuacją dzieci z Ukrainy w czasie trwającej wojny. Odnosząc się do wybranych elementów teorii resilience (m.in. Werner, Rutter, Luthar, Cicchetti, Cyrulnik, Borucka, Ostaszewski, Junik), próbuję zlokalizować czynniki chroniące pojawiające się w losach dzieci. O ile doświadczenie tych pierwszych jest zamkniętą opowieścią, o tyle dramat obecnych dzieci obserwujemy na bieżąco. Twierdzę ponadto, że opisane trajektorie dzieci syberyjskich są przykładem zaistnienia resilience, mimo ówczesnego braku stosowania pojęcia prężności. Tym samym, fenomen resilience pojawia się w naukach o wychowaniu znacznie wcześniej niż uznaje się powszechnie. Wreszcie, odwołuję się do idei pedagogiki społecznej jako szerokiej perspektywy wsparcia dziecka w sytuacji kryzysu. Słowa klucze: resilience, czynniki chroniące i ryzyka, dzieci wojenne, pedagogika społeczna;