Üniversite Özerkliği Üzerine Tarihsel Bir İnceleme

Abstract

Orta Çağ Avrupası’nda ortaya çıktığı kabul edilen üniversitelerin niteliği ve fonksiyonu yüzyıllar içerisinde dönüşerek devam etmiştir. Üniversitelerin tarihsel gelişim sürecinde ve kültürel mirasında 19. yüzyılda ortaya çıkan Humboldt Üniversitesi modeli önem taşımaktadır. Özerklik üzerine inşa edilen bu model üzerinden modern üniversite dönemine geçilmiştir. Humboldt Üniversitesi modelinde üniversite özerkliği bilimin kamuya yönelik hizmet ve sorumluluğundan dolayı devlet otoritesi kavramı dışında gelişmiştir. Çalışmada, bilgi üretimi ve bilginin toplumsallaştırılması için üniversite özerkliğine neden gereksinim duyulduğu hususunun tarihsel gereksinimler üzerinden incelenmesi ve üniversite kavramını tarihsel gelişim içerisinde analizi amaçlanmıştır. Makale, nitel araştırma yöntemiyle betimsel olarak incelenmiştir. Bu kapsamda iki ana bölüm olarak tasarlanan çalışmanın birinci bölümünde; tarihte üniversite olarak kabul edilebilecek kurumların dönüşümü, özerklik temelinde, literatürde yer alan üç dönem üzerinden incelenmiştir. İkinci bölümde ise üniversite özerkliğinin anlamı, tanımı, kapsamı ve türleri tartışıldıktan sonra üniversite özerkliğine yönelik tutumlar analiz edilmiştir. Makalede şu tespitlere varılmıştır: Orta Çağ dönemi üniversitelerinde bilginin üretilmediği aktarıldığı bir yapılanma ile birlikte kısmi bir kurumsal özerkliğe sahip oldukları görülmektedir. Humboldt Üniversitesi Modeli ile birlikte modern üniversiteye geçiş yapılarak bilginin üretimi önem kazanmıştır. Bu doğrultuda bilgi üretimi için akademik özgürlüğe gereksinim duyulup üniversite özerkliğine vurgu yapılmıştır. Girişimci Üniversite modelinde ise üniversite özerkliğinin iktisadi boyutu olan mali özerkliğin diğer özerklik göstergelerine göre nispeten yükseldiği görülmektedir.