Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Bağlamında Kriz Durumlarındaki Manevi Terapötik Bilişsel Şemalar

Abstract

Bu makalenin amacı, manevi danışmanlık ve rehberlikte kriz duru-muyla karşılaşan danışana mevcut bilişsel şemalarını genişletecek yeni terapötik bilişsel şemaların kullanıldığı bir yaklaşım önermektir. Öne-rilen bu yaklaşımla danışan, yaşamda başına gelen olayları daha geniş Tanrı şeması, kader şeması, anne-baba şeması, ölüm şeması vb. gibi şemalarla değerlendirdikçe bakış açısını değiştirebilir. Bu ise kriz ola-rak yorumladığı durumlarla gelişiminin bir parçası olarak tesadüfen değil, aşkın/ilahi bir plan doğrultusunda karşılaştığını fark ettirebilir. Bu bağlamda makalede (a) travmatik krizlerden (i) doğal felaketler, (ii) maddi kayıplar, (iii) hastalık ve sakatlık durumları, (iv) boşanma ve (v) ölüm ile (b) gelişimsel krizlerden (i) evlenme, (ii) çocuk sahibi olma ve (iii) emeklilik durumlarıyla karşılaşan danışanlara mevcut bilişsel şemalarının gelişmesini sağlayacak modern psikoloji, din psikolojisi ve İslam psikolojisi kuramlarından oluşan bilişsel şemalar sunulması hedeflenmiştir. McIntosh, şemaların bilişsel işlemi hızlandırmak ve diğer şemalarla bütünleşmek suretiyle anlamlandırmayı kolaylaştırma olmak üzere iki temel işlevi olduğunu vurgulamıştır. Kriz durumlarıy-la karşılaşan danışanlar, yaşadıklarını anlamlandırmaya çalışmakta; an-cak anlam veremediği durumlarda mevcut bilişsel şemalarıyla duru-mu değerlendirmektedir. Doğru oluşturulmuş bir bilişsel şemayla, danışanın problemle karşılaşması durumunda ona kestirme metot ve yollar sunması hedeflenmektedir. Örnek olarak, bu dünyadan sonra yaşam şeması olan danışan, kaybettiklerine daha güzel bir şekilde ka-vuşacağını düşünerek yaşadığı olayın üstesinden daha kolay gelebilir. Ancak, danışandaki mevcut şemalar kriz anlarında işlevsiz kalırsa ya-şanan olaylar anlamlandırılamamakta ve başa çıkma sağlanamamakta-dır. Bu durumun bir diğer sebebi de danışanların kalıp ve önyargılar içeren şemalarını değiştirmeye dirençli olmalarıdır. Özet olarak, mev-cut bilişsel şemalar bazı durumlarda yeni tecrübelerin özümsenmesi-ni sağlayabilirken bazı durumlarda ise danışanın yeni gelişmeleri doğ-ru şekilde kavramasını engelleyebilmektedir. Bundan dolayı bu maka-lede, danışanların mevcut zihinsel şemalarını genişletecek ve başa çıkma süreçlerinin olumlu geçmesini sağlayacak bilişsel-dinî şemalar oluşturulmuştur. Sonuç olarak, makalede, hayata farklı bir açıdan bakmayı kabul eden danışanların yeni bilgilere erişmek suretiyle biliş-sel şemalarını genişletmesi hedeflenmiştir. Kriz durumları karşısında danışanların bilişsel şemalarını nasıl pozitif yönde farklılaştırabileceği ortaya konularak, onların kriz durumlarıyla başa çıkmalarına katkı sağ-lamayı hedeflemektedir.