The Ontological Implications of Taf’eel Meter in the Rhetoric of Qur’an: The Example of Teaching Names to Adam

Abstract

Dillerin basit kurulum mantığı zihindeki manaları belirli seslerle kodlamaktır. Bu mantığın bir sonucu olarak lafızların değişmesiyle ve artmasıyla manalar da değişir ve artar. (ez-ziyadetu fi’l-mebna ziyadetun fi’l-ma’na) Bu makalede bu genel kural ışığında “Âdem’e isimlerin hepsini öğretti” mealindeki ayet incelenecektir. Ayetteki “alleme” lafzı tef’il vezni ile geçişli yapılmış bir fiildir. İnsan türüne bilgi aktarımını ifade eden bu kelime Kur’an’ı Kerim’deki tüm kullanımlarında sadece tef’il vezni ile geçişli yapılmıştır ki bu dikkat çekicidir. Zira Kur’an’da bilgi aktarımına delalet eden benzer anlamlı başka kelimelerde geçişlilik hem if’âl hem de tef’îl vezni ile yapılır. Mesela nebe’ kökü hem “nebbee” şeklinde hem de “enbee” şeklinde geçişli yapılmıştır. Buna ilaveten Kur’an’ın nüzulü hem inzal hem de tenzil kelimeleri ile ifade edilir. Üçüncü bir örnek olarak vahy kökü sadece if’al vezni ile kullanılmıştır. Kur’an epistemolojisinin eksen kelimesini ilm sayabiliriz. Zira Arapçada bilmeyi, bilgiyi doğrudan ifade eden temel kelime kökü budur ve Kur’an’da sekiz yüz defadan fazla kullanılmıştır. Bu eksen kelimenin sadece tef’îl vezniyle geçişli yapılması özellikle bu ayette ontolojik karşılığı olan çok önemli bir ayrıntıdır ve tesadüfi değildir. Ayetteki “alleme” lafzı hem kök anlamı açısından hem bu kökün girdiği sarf kalıbı açısından hem kelimenin mecazi ihtimalleri açısından hem fiilin aldığı mefuller açısından, hem de kıssadaki anlam örüntüsü açısından birbirini tamamlamakta, anlatılan olayın ne olduğu ve nasıl gerçekleştiği hakkında ipuçları vermektedir. Bu lafız kanaatimizce birçok yorumcunun tasavvur ettiği vahiy benzeri olağanüstü bir bilgi aktarımı tecrübesinden ziyade tekrar eden devamlı bir öğretim süreci anlamı çağrıştırmaktadır.