Uzaktan Eğitim Kapsamında İlkokul İkinci Sınıf Türkçe Dersinde Çocuklar İçin Felsefe Eğitimi

Abstract

Çocuklar için felsefe eğitimi (ÇİFE), özünde felsefi bir durum barındıran uyaran yardımıyla düşünme süreçlerinde çocuklara eşlik etmeyi sağlayan bir yaklaşımdır. Konuyla ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde genellikle ÇİFE ve düşünme becerileri arasındaki ilişkinin sorgulandığı, çalışma grubunu okul öncesi dönem katılımcılarının oluşturduğu görülmektedir. ÇİFE temelinde gerçekleştirilen bu araştırmada, Covid-19 salgını sürecinde uzaktan eğitim kapsamında ilkokul ikinci sınıf Türkçe dersiyle bütünleştirilen ÇİFE uygulamalarının nasıl gerçekleştirildiğini; karşılaşılan sorunları ve sorunların çözümlerini; uygulamaya dair öğretmen/öğrenci görüşlerini belirlemek amaçlanmıştır. Temel dil becerilerine odaklanılması, uygulamalarda karşılaşılan sorun ve çözümlere yer verilmesi, uzaktan eğitim kapsamında gerçekleştirilmesi sebebiyle bu araştırma literatürdeki diğer çalışmalardan ayrılmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması modelinde, bütüncül tek durum çalışması olarak desenlenen araştırma, 2020-2021 eğitim öğretim yılında Bilecik ili Pazaryeri ilçesindeki bir ilkokulda gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örneklemeyle belirlenmiştir. Veriler 7 kız, 6 erkek toplam 13 öğrenciden ve sınıf öğretmeninden toplanmıştır. Ölçüt örneklemedeki en önemli etken uygulamayı gerçekleştirecek olan öğretmenin ÇİFE alanında eğitim almış olmasıdır. Araştırmanın verileri araştırmacı ve öğretmen günlükleri, video kayıtları, katılımlı ve sistemli gözlemler, öğrencilerle ve sınıf öğretmeniyle yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler ve öğrenci ürünleriyle toplanmıştır. Veriler betimsel analiz yoluyla çözümlenmiş olup araştırma sorularına uygun temalaştırma yapılarak sunulmuştur. Sınıf içi uygulamalar öncesinde araştırmacı ve uygulamayı gerçekleştiren sınıf öğretmeni işbirliğiyle uyaran olarak kullanılabilecek iyi örnekler seçilmiştir. Örnekler arasından daha önce yapılan araştırmalarda kullanılan eserler elenmiş ve seçilen eserlerin yayınevlerinden yazılı izin alınmıştır. Etkinlik planları Türkçe dersiyle bütünleştirilerek yazılmıştır. Veri toplama araçları hazırlanmıştır. Ders planları ile veri toplama araçları için beş uzmandan görüş alınmış ve gerekli güncellemeler yapılmıştır. Öğrencilerin yapılacak çalışma hakkında bilgilendirilmesiyle sınıf içi uygulamalara başlanmıştır. 12 farklı uyaran üzerinden 25 ders saatinde çocuklar için felsefe oturumları gerçekleştirilmiştir. Öğrenci ve öğretmen görüşmeleri yapılarak sınıf içi uygulamalar tamamlanmıştır. Ulaşılan veriler betimsel analiz yoluyla incelenmiştir. Veriler arasından ilgili olmayanlar ayıklanmış, analiz için bir çerçeve oluşturulmuştur. Araştırmanın alt soruları ana tema olarak kullanılmıştır. Bulgular tanımlanmış, yorumlanmıştır. Bir alan uzmanından tutarlılık incelemesi için görüş alınmış, sınıf öğretmeniyle teyit toplantısı yapılmıştır. İkisiyle de görüş birliği sağlanmıştır. Analiz sonucunda ilkokul ikinci sınıf Türkçe dersinde ÇİFE uygulamaları; dikkat toplama, uyaran sunumu, tartışılacak ana sorunun belirlenmesi, sorgulama grubu, değerlendirme ve pekiştirici etkinlikler olmak üzere altı aşamada gerçekleşmiştir. Bu aşamaların temel dil becerileri ve Türkçe dersiyle olan ilgisi bulgular kısmında açıklanmıştır. Uygulamaları sırasında uzaktan eğitimle, dil becerileriyle, çocuklar için felsefe eğitimiyle ve diğer alanlarla ilişkili sorunlar gözlenmiştir. Uzaktan eğitimle ilgili sorunlar arasında ekranın karalanması, bağlantı sorunu ve dış seslerin derste gürültüye yol açması vardır. Dil becerileriyle ilgili sorunlar arasında konuşan kişiyi dinlememe, soru cümlesi oluşturamama ve yazma çalışmalarında isteksizlik gözlenmiştir. ÇİFE ile ilgili sorunlar arasında kolaylaştırıcının tepkisi, oylama ile soru seçiminde zorlanma, katılımcı sayısının uygulamayı zorlaştırması gibi güçlükler vardır. Diğer sorunlar ise öğretmen ve öğrencilerin dikkatinin dağılması ve video kaydı sırasında öğrencilerin çekinmesi olmuştur. Sorunlar için işe dönük ve pratik çözüm önerileri paylaşılmıştır. Öğretmenin ÇİFE uygulamalarına yönelik ilk başlarda önyargısının olduğu ancak bakış açısının olumlu yönde değiştiği gözlenmiştir. Öğrenci görüşlerinin ise tüm süreç boyunca olumlu olduğu fark edilmiştir. ÇİFE uygulamalarının farklı yaş ve farklı disiplinler ile çalışılması çeşitlilik açısından iyi olacaktır. Sorunların çözümüne çocukları dâhil etmek hem ÇİFE hem de pratiklik açısından önemli görülmektedir. Uygulamalarda kavram haritası, etkileşimli okuma gibi farklı teknikler kullanılırsa çocukların ilgisini kazanmak kolaylaşacaktır.