Türkiye’de Nüfus Dağılışının Paralel ve Meridyenlere Göre Mekânsal Analizi

Abstract

Nüfusun mekânsal dağılımını haritalamak ve zamansal değişimini belirlemek demografik süreçlerin yanı sıra kentleşme eğilimleri ve bölgesel gelişmişlik farklılıkları gibi bir dizi alandaki gelişmelere dair ipuçları sağlayacaktır. Bu makale, yakın zamanlı olarak Türkiye’de nüfusun yerleşim yerlerine göre (köyler ve mahalleler) dağılışını haritalamayı ve daha sonrasında bu haritalar üzerinden meridyen ve paralellere göre analiz etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada yerleşim yerlerinin coğrafi koordinatlarına göre 2000 ve 2022 yılları için iki ayrı nüfus dağılışı haritası üretilmiş daha sonra 1o’lik meridyen ve paralellere göre nüfus dağılımı ve yoğunluğu hesaplanmıştır. Böylece nüfus dağılımının güncel haritalaması yanında ilk defa meridyen ve paralellere göre analiz ederek doğu-batı ve kuzey-güney doğrultularında nüfus dağılımı ve değişimi ile yoğunluğu ampirik olarak ortaya çıkarılmıştır. Bulgular, 21. yüzyılın başından itibaren aradan geçen zamanla nüfus dağılımının kentsel alanlara ve kıyılara doğru yığılma eğilimi sergilediği haritalardan açıkça izlenmektedir. Kuzey ve güney kıyılarını kapsayan paralellerin daha fazla nüfuslandığı, doğu-batı yönünde ise ülke nüfusunun yarından fazlasının 30o doğu meridyenin batısında toplandığı saptanmıştır. Sonuçlar, nüfusun ülke içinde dağılımında etkili olan demografik, ekonomik ve politik süreçlere bağlı olarak giderek daha eşitsiz dağıldığı kanıtlanmıştır. Ayrıca, paralel ve meridyenleri sadece nüfus analizlerinde değil aynı zamanda çevresel, sosyal ve ekonomik göstergelerle de birlikte değerlendirilebilecek mekânsal referans olarak kullanılabileceği ileri sürülmüştür.