Changes and trends observed in the mean air temperatures in Turkey during the period of 1950–2022

Abstract

Çalışmada 1950-2022 dönemi için Türkiye’de ortalama hava sıcaklıklarında gözlenen değişim ve eğilimler yıllık ve mevsimlik olarak incelenmiştir. Bu amaçla Avrupa Orta Vadeli Hava Tahmin Merkezi (ECMWF) tarafından üretilen ERA5-Land veri setinin Türkiye’yi kapsayan 8053 grid hücre verilerinden yararlanılmıştır. Son 73 yılda Türkiye’nin ortalama hava sıcaklığındaki artış, basit doğrusal regresyon ve Mann-Kendall (M-K) sıra ilişki katsayısı analizlerine göre istatistiki olarak 0.001 anlamlılık seviyesinde sırasıyla 1.31°C ve 1.46°C olduğu belirlenmiştir. Sonuçlar son 73 yıllık dönemde Türkiye’de yıllık ortalama hava sıcaklıklarının her on yıl için 0.20°C olmak üzere küresel ortalamanın neredeyse 3 katına yakın bir ısınma eğilimi gösterdiğini ortaya koymaktadır. 1990’lı yılların ilk yarısında başlayan ısınma eğilimi 21. yüzyılın itibaren daha da kuvvetlenmiştir. Nitekim son 73 yılda ölçülen en yüksek yıllık ortalama sıcaklıklar 2011 yılı hariç, 2005 yılından sonraki döneme aittir. 1950-2022 döneminde yıllık ortalama sıcaklıklarda en yüksek değerler sırasıyla 2010, 2018 ve 2020 yıllarında gözlenmiştir. Mevsimlik ortalama hava sıcaklıklarında en kuvvetli artış eğilimi, istatistiki olarak 0.001 anlamlılık seviyesinde basit doğrusal regresyon (M-K) analizine göre son 73 yılda 1.61 °C (1.68°C) ile yaz mevsiminde gözlenmektedir. Yaz mevsimini sırasıyla ilkbahar ve sonbahar mevsimleri izlemektedir. Son 73 yılda Türkiye’de basit doğrusal regresyon ve Mann-Kendall (M-K) sıra ilişki katsayısı analizlerine göre ilkbahar mevsimi ortalama hava sıcaklıkları 1.39°C (1.39°C), sonbahar mevsiminde ise 0.88°C (1.10°C) artmıştır. Türkiye’de ortalama hava sıcaklarında gözlenen bu eğilimler, iklim değişikliğinin büyüklüğünün ve olası etkilerinin önemli bir göstergesidir.