Tanburda farklı materyallerden üretilen mızrapların çalgının akustik özelliklerine etkilerinin incelenmesi

Abstract

Telli çalgılarda ses oluşumu, telde başlayan titreşimlerin çalgının gövdesi ile etkileşime girmesi sonucunda çalgıya özgü nitelikli sesin elde edilmesi sürecidir. Tellerin titreşime geçmesi ise uzun ve yatay bir şekle sahip olan mızrapla gerçekleşir. Bu açıdan mızrabın da ses oluşumunda önemli bir yeri vardır. Tanbur çalgısının icrasında kullanılan mızrabın bağa malzemesinde üretilmesi oldukça geleneksel ve birçok icracı tarafından da vazgeçilmez olarak görülmektedir. Tanbur icrasında yaygın olarak kullanılan bağa mızrap ile farklı materyal mızrapların akustik özellikleri üzerine yapılan ölçümler ve deneme-yanılma yöntemiyle elde edilen mızrap seçimlerinin daha bilinçli bir şekilde yapılmasına olanak tanıması ve akustik ölçüm teknikleri kullanılarak yapılmış mızrap materyallerinin karşılaştırılması adına bir ilk açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma özellikle günümüzde bağa teminindeki zorluklar ve nesli tükenmekte olan karetta karettalar için etik hassasiyetler dikkate alınarak, bağa mızrap için alternatif malzemelerin kullanım durumunu incelenerek alternatif mızrap kullanılabilirliği amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, delrin, galalit, katalin, kemik, mikarta’dan üretilen tanbur mızraplarının çalgı sesi üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Bunun için özel bir mızrap vuruş sistemi tasarlanmış ve her bir malzemeden üretilen mızraplarla tanburun aynı hız ve açıda uyarılması sağlanmıştır. Bu araştırma sürecinde toplanan verilerin değerlendirilmesinde, birçok ses analiz yönteminin temelini oluşturan Fourier dönüşümü kullanılmıştır. Elde edilen sesler 1/3 oktav bandı ve harmonik analiz teknikleri kullanılarak karşılaştırılmıştır. Çalışmanın bulgularında bağa ile yapılan karşılaştırmalarda, delrin, kemik ve mikartadan yapılan mızraplar daha yüksek ses şiddeti ve yüksek harmoniklerde artış gösterirken katalin ve galalit mızraplar daha düşük ses şiddeti harmoniklerde düşük seviyede ses oluşumu göstermiştir. Bağanın bu şekilde orta seviyede bulunması, farklı materyallerdeki mızrapların tasarım ve malzeme özelliklerindeki kontrollü değişimler ile bağa mızraba alternatif olabilecekleri sonucuna varılmıştır. Bu bağlamda çalışmanın, tanbur mızrap malzemesi seçiminde çalgı yapımı ve icra alanlarında konusunda katkı sağlaması hedeflenmektedir.