Veri Zarflama Analizinde istenmeyen girdi/çıktıya sahip tüm birimler için çevresel etkinlik değerlendirilmesine yeni bir model önerisi

Abstract

Sanayi devrimi sonrasında hızlanan endüstriyel süreçler, artan nüfus, kentleşme ve ormansızlaşma gibi etkenler atmosferdeki sera gazı miktarını arttırarak başta küresel ısınma olmak üzere çeşitli çevresel sorunlara yol açmıştır. Bu sorunlara uluslararası platformlarda çözüm arayışları başlamış ve ülkeler arasında yaptırım gücüne sahip ilk belge olan Kyoto Protokolü imzalanmıştır. Çalışmada, Kyoto Protokolü’nü imzalamış gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin çevresel etkinliklerinin değerlendirilmesi için yeni bir Veri Zarflama Analizi (VZA) modeli önerilmiştir. Önerilen model ile benzer performansa sahip Karar Verici Birim (KVB)’ler etkin sınırlar oluşturularak kümelenmiş ve her kümede yer alan etkin KVB’lerin birbirleri üzerindeki etkinlik iyileşmesi ve tüm veri setinde yer alan etkin olmayan KVB’ler üzerindeki etkinlik iyileşmesi analiz edilmiştir. Önerilen modelin nihai etkinlik skoru KVB’lerin başlangıç pozisyonunu ifade eden başlangıç etkinlik skoru ile bütün KVB’ler üzerinde etkinlik iyileşmesinin toplamı ile elde edilmektedir. Son olarak kümelerin küçükten büyüğe sıralanması ve küme içerisinde yer alan KVB’lerin nihai etkinlik skorlarının büyükten küçüğe sıralanması ile tam sıralama elde edilmektedir. Çalışmanın uygulama aşamasında ise Kyoto Protokolünü imzalamış ve belirlenen girdi/çıktı bazında verilerine ulaşılabilen 38 ülkenin çevresel etkinliği önerilen model ile değerlendirilmiştir. Çevresel etkinlik değerlendirmesinde karşılaşılan istenmeyen girdi/çıktı sorunu için monoton azalan fonksiyon belirlenerek veri dönüşümü yapılmıştır. Önerilen model ile elde edilen sıralama literatürde var olan üç farklı model ile karşılaştırılmıştır.