Yarı-istenen tesis yer seçimi problemi için iki kriterli bir yaklaşım

Abstract

Yarı-istenen tesisler çevrelerindeki talep noktalarına hem yakın hem de uzak olmalarını gerektiren istenen ve istenmeyen etkilere sahiptir. Bu çalışmada istenen ve istenmeyen etkilere sahip iki amaçlı yarı-istenen tesis yerleşim problemi ele alınmaktadır. İlk amaç fonksiyonu, tesis ile talep noktaları arası toplam taşıma maliyetini minimize etmektedir ve tesisi talep noktalarına yakın yerleştirme eğilimindedir. Taşımaların doğrusal yollar üzerinden yapılacağı varsayılarak ilk kriter değeri hesaplanırken doğrusal mesafe metriği kullanılmıştır. İkinci amaç fonksiyonu ise tesisin talep noktalarında oluşturduğu istenmeyen etkinin maksimumunu minimize etmektedir, bu nedenle tesisi talep noktalarından uzaklaştırma eğilimindedir. Tesisin bir talep noktası üzerinde oluşturduğu istenmeyen etki, aralarındaki mesafeye bağlı bir fonksiyon ile temsil edilmiştir. Buna göre, tesisten belli bir mesafeye kadar istenmeyen etki sabit kalır, bu mesafeden sonra doğrusal olarak azalır ve sıfırlanır. İstenmeyen etkinin ise tesisten dairesel yayılacağı varsayılarak ikinci kriter değeri hesaplanırken Öklid mesafe metriği kullanılmıştır. Problemin çözümü için ilk olarak karma tamsayılı doğrusal olmayan programlama modeli geliştirilmiştir. İkinci bir yaklaşım olarak çözüm alanını alt bölgelere ayırarak çözüm arayan Büyük Kare Küçük Kare (BKKK) algoritması probleme uyarlanmıştır. Alt bölgelerde etkin çözüm bulunup bulunmamasını değerlendirmek için hesap yükü az olan bir matematiksel model geliştirilmiştir. Geliştirilen yaklaşım büyük boyutlu iki problem üzerinde test edilmiş ve çözüm alanı daraltılarak etkin çözümlere hızlıca ulaşılabilmiştir.