İç mekân navigasyon rotaları ve yayaların yürüme örüntüleri arasındaki geometrik benzerliklerin Coğrafi Bilgi Sistemi ve Çok Kriterli Karar Analizi aracılığıyla değerlendirilmesi

Abstract

Navigasyon ağ modelleri aracılığıyla yayaları bir iç mekânda yönlendirirken, yayalara sunulan iç mekân rotaları, yön bulma eyleminde başarıya ulaşmaları için yayaların mekânsal bilişlerine uygun olmalı ve böylece yayaların bilişsel yüklerini azaltmalıdır. Bu açıdan, yayalara sunulan iç mekân rotaları ve onların iç mekân içerisindeki gerçek yürüyüş örüntüleri geometrik açıdan benzer olmalıdır. Bu çalışmada, literatürde sıklıkla kullanılan dört navigasyon ağ modeli çalışma alanı için oluşturulmuştur. Ardından, çalışma alanında bir kullanıcı deneyi yapılarak yayaların iç mekân yürüyüş örüntüleri toplanmış ve CBS ortamında yeniden oluşturulmuştur. Bu işlemi takiben, yayaların yürüdüğü altı segment için ağ modelleri kullanılarak iç mekân rotaları hesaplanmıştır. Daha sonra, hesaplanan iç mekân rotaları ve yayaların yürüyüş örüntüleri için çeşitli geometrik benzerlik ölçüleri hesaplanmıştır. Geometrik benzerlik ölçüleri Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci (BAHS) yöntemi ile ağırlıklandırılarak ağ modelleri aracılığıyla üretilen iç mekân rotaları ve yayaların yürüyüş örüntüleri geometrik benzerlik açısından İdeal Çözüme Benzerliğine Göre Tercih Sıralaması Tekniği (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution - TOPSIS) yöntemi ile karşılaştırılmıştır. Deneysel çalışmada elde edilen bulgulara göre, Orta Nokta İlişki Yapısı Segment Girişi (ONİYSG) ağ modeli, çalışma alanı için geometrik benzerlik açısından yayaların yürüyüş örüntülerine en benzer ağ modeli olarak bulunmuştur, ONİYSG ağ modelini, sırasıyla Orta Eksen Dönüşümü (OED) tabanlı ağ modeli ve Grid tabanlı ağ modeli izlemiştir. Literatürde rota uzunluğu ve dönüş sayısı kriteri için en uygun bulunan görünürlük bölümlendirmesi tabanlı Evrensel Dolaşım Ağı (EDA) ağ modeli ise geometrik benzerlik açısından en geride kalmıştır.