Persian Language in Ottoman Educational Institutions in The Tanzimat Era and Ahmed Kemal Pasha’s Contribution to Persian Language Teaching

Abstract

Kadim bir dil olan Farsça, Türklerin İslamiyet’i kabulü ile birlikte dilimizi ve edebiyatımızı önemli ölçüde etkilemeye başla-mıştır. Farsçanın dilimize etkisi Selçuklu Dönemi’nde başlamış olup XIV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kullanımı artmıştır. Osmanlı Devleti’nin temel eğitim kurumları olan medreselerde Arapça ile beraber Farsçanın da okutulması ilmi ve edebi çevrelerde bu dilin öğrenilmesini ve yaygınlaşmasını sağlamıştır. Aynı dönemde Farsça öğretimini kolaylaştırmak amacıyla dil bilgisi ve okuma kitapları yazılmaya başlamıştır. Tanzimat Dönemi’nde birçok alanda olduğu gibi eğitim ala-nında da yenileşme ve modernleşme anlamında büyük bir değişim ve dönüşüm yaşanmıştır. Dönemin yenilikçi ve idealist bürokratla-rından olan Ahmed Kemal Paşa, bu dönemde eğitimde gerçekleşti-rilen modernleşme sürecinin önemli aktörlerinden biridir. Ahmed Kemal Paşa tarafından açılan ve yaygınlaştırılan rüşdiye mekteple-rinde “usûl-i cedîd” denilen yeni bir yöntem uygulanmış, bu okullar Osmanlı İmparatorluğu’nda modern okulların ilk örneklerinden ol-muştur. Rüşdiye mekteplerinin müfredatlarına Farsça derslerinin konulmasını sağlayan Kemal Paşa, Farsça öğretimine yönelik yaz-dığı iki önemli eserle de bu dilin öğretimine katkıda bulunmuştur. Bu eserlerin ilki, okullarda ders kitabı olarak kullanılan Fârisî Te-kellüm Risâlesi’dir. Eser, kısa sürede Farsça konuşabilmeyi sağlama amacına yönelik olarak hazırlanmıştır. Ahmed Kemal Paşa’nın bir diğer önemli eseri Tâlimü’l- Fârisî’dir. O dönemde Mekâtib-i Umûmiye Nâzırı olan Ahmed Kemal Paşa’nın bu eseri rüşdiye mektepleri için hazırlanmış bir ri-saledir. Eser Farsça öğretimine mahsus bir dilbilgisi kitabı niteliğin-dedir. Ahmed Kemal Paşa’nın rüşdiye mekteplerinde Farsça dersle-ri verdiği de dikkate alındığında bu eserlerin “usûl-i cedîd” yöntemi ile Farsça öğretimine büyük katkılar sağladığı görülmektedir. Dola-yısıyla çalışmamız Tanzimat Dönemi eğitiminde Farsça’nın rolünü ve Ahmed Kemal Paşa’nın Farsça öğretimine yaptığı katkıları orta-ya koymayı amaçlamıştır.