Tarım Sayımları Çerçevesinde Tarım İşletmeleri ve Kullanılan Arazi Büyüklüğündeki Değişim ve Bu Değişimin Bölgesel Yansımaları

Abstract

1980’lerden itibaren uluslararası kurumlar ve Avrupa Birliği’nin dayatmalarıyla benimsenen neoliberal politikalar, Türkiye’de tarım sektörünün serbestleşmesi yönünde baskı oluşturmuş ve ulusal tarım politikalarını bu doğrultuda yeniden şekillendirmiştir. Türkiye tarımında kapitalist dönüşüm, 1980’lerden sonra IMF, DB ve DTÖ’nün görüşleri doğrultusunda şekillenirken, 2005 yılında AB’ye tam üyelik müzakere süreci bağlamında ilerlemiştir. Bu politikaların Türkiye’deki ilk yansımaları, tarım politikalarının şirket yanlı politikalar şeklinde yeniden tanımlanması, tarımsal ürün ve girdi piyasalarındaki bütün desteklerin kaldırılması biçiminde ortaya çıkmıştır. Yapılan tarım sayımlarının bölgesel sonuçlarına göre Doğu ve Güneydoğu dışında kullanım dışı kalan tarım alanlarının büyük bir çoğunluğu, küçük ölçekli işletmelere aittir. Bu işletmelere ait arazinin bir kısmı büyük ölçekli işletmelerin mülkiyetine, bir kısmı hükümet desteğiyle rant alanı olarak çeşitli projelere (HES, otoyol, hava alanı, konut, turizm) konu olmuştur. Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde kullanım dışı kalan arazilerin önemli bir kısmı büyük ölçekli işletmelere aittir. Güneydoğu’da 1990’lardaki şiddet ortamı tarım arazilerinin ekilememesinde rol oynarken, 2001-2019 döneminde ise tarım arazileri çeşitli rant projelerine tahsis edilmiştir. Bu çalışmada, Türkiye tarımının kapitalist dönüşümü ve bu dönüşümün tarımsal üretim alanı, tarımsal yapılar üzerindeki bölgesel etkilerini incelenmektedir.