Orta Asya İlk Türk Devletlerinde Haberleşme Yöntemleri

Abstract

Türkler, ilk olarak Orta Asya’da tarih sahnesine çıkmışlar ve dünyanın farklı bölgelerine yayılmışlardır. Türkler, iç işlerinde ve dış ilişkilerinde kendilerine özgü haberleşme yöntemleri geliştirmişlerdir. İnsan faktörü, haberleşmede birinci derecede rol oynamıştır. Diplomatik ilişkilerin kurulmasında ve iletişimin sağlanmasında temel görev insana aittir. Orta Asya’da haberleşme yöntemleri hakkındaki ilk bilgiler İskitler Dönemi’ni kapsamaktadır. Yunan yazarı Herodotos’a göre İskitlerin habercileri vardır. Teşkilatlı bir devlet yapısı oluşturarak haberleşmeye önem veren Asya Hunları, kendilerinden sonraki Türk devletlerine model olmuşlardır. Avrupa Hun, Gök Türk ve Uygur devletlerinde de haberleşmeye önem verilmiştir. Orta Asya ilk Türk devletleri elçi ve ulak yoluyla iletişim kurmuşlardır. İslamiyet’ten önce Türkler birbirlerine ve diğer devletlere mektuplar göndermişlerdir. Eski Türkçe metinlerde geçen bitig kavramı, iletişimin mektuplarla da sağlandığını göstermektedir. Türklerde ok, savaş silahı olmasının yanı sıra haberleşme aracı olarak da kullanılmıştır. Orta Asya’da yaşayan ilk Türkler haberleşmede at, güvercin, kartal gibi hayvanlardan faydalanmışlardır. Türkler, kendi aralarında seslenerek iletişim sağlamışlardır. Davul ve boru sesi bu tür haberleşmeye örnek verilebilir. Türkler haberleşmede ateş ve duman yöntemini de uygulamışlardır. Haberleşme yöntemlerin çeşitliliği Türklerin ileri bir medeniyete sahip olduklarını göstermektedir.