Tutunamayanlar Romanı Üzerine Lacanyen Psikanaliz Perspektifinden Bir İnceleme

Abstract

Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar romanı çok katmanlı yapısı ve anlatımı ile postmodern bir yapıttır. Romanın temel sorunsalını, toplum içinde kendini var edemeyen, toplumsal söylemle ve toplumun dayattığı öğretiler ile uyum sağlayamayan öznelerin içsel başkaldırışları, yaşadıkları yabancılaşma ve yaşama “tutunamamalarının” anlatısı oluşturmaktadır. Öznenin kuruluş aşamalarının bağlamı kültür içinde ve kültürel etkilerin toplamıyla oluşmaktadır. Psikanalizin epistemolojik nesnesi olan bilinçdışı öznenin oluşumu da dil aracılığıyla ele alındığı için öznenin var oluşunun kültürel söylemden bağımsız olarak ele alınması güç görünmektedir. Bilinç akışı tekniği ile yazılan romanların bilinçdışının çözümlenebilmesi açısından oldukça elverişli metinler olduğu ve karakter örüntülerini oluşturan temel unsurları anlayabilmek açısından oldukça açıklayıcı izlekler sunduğu görülmektedir. Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar romanının kurmaca tekniği, kullandığı bilinç akışı tekniği ve oyun içinde oyun anlatımlarının psikanalitik inceleme için iyi bir kaynak olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada Tutunamayanlar romanında -simgesel düzene geçişe direnmenin getirdiği bölünme ve imgesel düzlem boyunduruğunda kalmanın yol açtığı parçalanma nedeniyle- kendilerine yabancılaşan öznelerin karakter örüntüleri ve deneyimleri Lacan’ın kuramında yer alan temel kavramlar (arzu, yabancılaşma, başka, Başka, simgesel, imgesel, gerçek) çerçevesinde ele alınarak yorumlanmıştır.