Abstract
Tarih boyunca toplumlar doğurganlığa ilişkin sorunları farklı şekillerde ele almıştır. Kısırlık/
infertilite olarak da bilinen gönülsüz çocuksuzluğun psikolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel
olmak üzere birçok boyutu olmasına karşın 20. yüzyılın son çeyreğinde tıbbi alanda yaşanan
gelişmelerin sonuç vermesiyle biyolojik yönü öne çıkmıştır. Ancak bununla beraber son
yıllarda biyo-psikososyal anlayışa yaslanan bütüncül yaklaşımlar gelişmiş, değer ve inançlar
tedavi süreçlerinin bir parçası olmaya başlamıştır. Buna bağlı olarak gönülsüz çocuksuzluğa
ilişkin literatürde tıbbi boyutun yanında psikolojik, sosyal ve kültürel boyuta da dikkat çeken
çalışmaların arttığı görülmektedir. Bu çalışmada ise gönülsüz çocuksuzluk inanç ve maneviyat
çerçevesinde değerlendirilmektedir. Dünyada ve Türkiye’de çocuk istemiyle ilişkili farklı inanç
pratiklerinin olduğu görülmektedir. Bu pratiklerin sosyal olarak nasıl inşa edildiği tarihsel
döneme, bölgeye, dine veya inanışlara göre değişebilmektedir. Bu sebeple ele alınan ritüelin
özgünlüğünün korunarak yansıtılması önem taşımaktadır. Bu çalışmada gönülsüz çocuksuz
çiftlerle uygulanan bir ritüel örneği olarak Eskişehir Şücaeddin Veli Türbesi’nde gerçekleştirilen
inanç ritüeli ele alınacaktır. Şücaeddin Veli Alevi-Bektaşi inancında önemli bir yere sahiptir.
Şücaeddin Veli Ocağı da Batı Anadolu Aleviliğinin önemli bir merkezidir. Uzun yıllar çocuk
sahibi olma isteğiyle gelen birçok çiftin olması ve her ritüelde çiftlerin yanı sıra ritüelin
uygulayıcıları olarak Dede ile Ana Bacı'nın bulunması onların yoğun bir deneyim birikimine
sahip olmalarını sağlamıştır. Gönülsüz çocuksuzluğun sosyal inşası ile inanç ritüeli arasındaki
ilişkiyi anlamak ve ortaya koyabilmek için bu deneyimler önem taşımaktadır. Bu sebeple
çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan anlatı araştırmasından faydalanılmıştır.
Ritüelin yürütücüsü Dede ve Ana ile derinlemesine görüşme yapılmıştır. Araştırmanın bulguları;
ritüelin uygulanması, uygulamaların anlamı, inanç ile ilişkisi, kültürel ve psiko-sosyal çıktılar
çerçevesinde değerlendirilmiştir.
Publisher
Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
Reference119 articles.
1. Abdurazzak, A. O., & Kalafat, Y. (2018). Halk Kültüründe “Satmak-Satıp Almak” İnancının
Mİtolojik Boyutu. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi: Gelenek Görenek ve
İnançlar (s. 15-24). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel
Müdürlüğü.
2. Açıkgöz, R. (2021). Hastalık, Sağlık ve Toplum. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
3. Adongo, P., & Bazzano, A. N. (2008). Beyond syptom recognition: Care seeking for ill newborns
in rural Ghana. Tropical Medicine & International Health, 13(1), 123-128. doi:https://doi.
org/10.1111/j.1365-3156.2007.01981.x
4. Akbulut, N. (2021). Mezopotamya’da Tıbbı Nebevi. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi,
6(2), 109-117.
5. Akbulut, N. (2022). Mardin’de şifacılık: Doğuramayan kadınlık ve “kusur” anlatıları. İstanbul:
Marmara Üniversitesi Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Araştırmaları Enstitüsü.