HZ. ALİ’YE NİSPET EDİLEN KADİM BİR MUSHAF: TİEM 458

Abstract

Başta İslâm coğrafyası olmak üzere birçok ülkede, erken dönemlere ait mushaflar mevcuttur. Bunların arasında üçüncü halife Hz. Osman’a nispet edilenler çoğunluğu teşkil etmekle birlikte dördüncü halife Hz. Ali’ye ait olduğu iddia edilen mushaflar da bulunmaktadır. Halifeliği döneminde mushafların istinsahı işlemine riyaset etmesi ve çoğaltılan mushaflardan birini kendi yanında bıraktığına dair bilgiler dikkate alındığında Hz. Osman’a ait bir mushafın varlığına dair ihtimal makul görülebilir. Buna karşın Hz. Ali’nin günümüze ulaşan bir mushafı olduğuna dair iddiada bulunulması ise birçok soru işaretini beraberinde getirmektedir. Bu çalışmada Hz. Ali’ye nispet edilen mushaflardan biri, Türk ve İslâm Eserleri Müzesi 458 envanter numaralı mushaf incelenmektedir. Mushaf, Hz. Ali’ye aidiyetini tespit yanında şekilsel, tarihsel özelikleri itibariyle de tahlil edilmektedir. Zira erken dönem mushaflar, hangi tarihlerde vücut bulduğu bilgisiyle birlikte hattı, tezhibi, sûre başı bilgileri, ayet sonu işaretleri, tahmis-ta‘şîr işaretleri gibi pek çok önemli veri ihtiva edebilmektedir. Bunun yanında kıraat ve resmü’l-mushaf ilmine dair mevcut bilgilerin mushafta ne derece dikkate alındığı da bu alanlar açısından kayda değer bilgilere ulaşmayı mümkün kılabilmektedir. Kıraat ve resm-i mushaf yönü ayrıca ve kapsamlı bir çalışmanın konusu edileceği için TİEM 458 numaralı Mushaf, şekilsel özellikleri, imla edildiği tarih ve Hz. Ali’ye nispeti yönüyle bu araştırmada tahkik edilmektedir. Buna göre, TİEM 458’in kûfî hatla yazıldığı, sonrasında irabı tayin, harfleri tefrik için noktalar konulduğu görülebilmektedir. Tezhip unsurları açısından da oldukça yeterli olduğu görülen mushafın tüm hususiyetleri dikkate alınarak hicrî ikinci asrın ortalarında imla edildiği kanaati ortaya çıkmıştır. Bunun yanında hem mevcut hususiyetleri hem de imla edildiği tarih itibariyle Mushaf’ın, Hz. Ali’ye nispet edilebilmesinin imkan dışı olduğu görülmüştür