SERBEDÂRÎLERİN KİMLİK ARAYIŞ SÜRECİNDE ŞEYH HALİFE

Abstract

Bu araştırma, Şia temelli ortaya çıkan halk hareketlerinden Horasan kolunu temsil eden ve halkı dinî anlamda örgütleyen Şeyh Halife adındaki bir kişinin kendi ideolojisini yayma teşebbüsünü ortaya koymaktadır. 14. yüzyılda İran coğrafyasının birçok hanedana ev sahipliği yaptığı bilinen bir gerçektir. Moğolların etkisinin gittikçe yavaşladığı ve hâkimiyet kurdukları bölgelerde sadece bir tehdit unsuru olarak görüldüğü bu zaman zarfı, ekonomik ve sosyal adaletsizliklere karşı ortaya çıkan halk hareketlerinin de başladığı dönemdir. 14. yüzyıl Horasan’ın Sebzevâr şehrinde Şia temelli bir siyasî örgütlenme olarak adlarından söz ettiren Serbedârîler, sonraki süreçte kurulacak olan devletin de isim babası olmuşlardır. Siyasî bir toparlanma sürecinin ardından Serbedârîler adı altında kurumsallaşan bu devlet, dinî ve siyasî olmak üzere iki başlı bir idare mekanizmasıyla hareket etmiştir. Çalışmanın problemi, halkın başkaldırısında faal rol oynayan ve hareketi sistemli hale getiren Şeyh Halife’nin siyasetin içinde dinî kanadı nasıl temsil ettiği ve etkili olduğunun araştırılmasıdır. Şeyh Halife, Serbedârîlerin başkaldırış ve kimlik arayış süreçlerinde Şia temelli öğretileriyle halka yakınlaşmış ve onları sistematik bir şekilde hareketin içine dâhil etmiştir. Çalışmanın yöntemi ise literatür taramasına dayalı ana kaynaklar çerçevesinde oluşturulmuş biyografik bir çalışmadır. Bu bilgilerden hareketle makale, Serbedârîlerin kimlik arayışlarının yanı sıra siyasî arenada yer alma süreçlerinde onları örgütleyen Şeyh Halife’nin kimliği ve öğretilerini konu edinmektedir.