Ethical aspects of social research – the case of research on domestic violence against children and young people

Abstract

<b>Cel</b>. Piśmiennictwo na temat zjawiska przemocy domowej pozwala dostrzec znaczące rozbieżności w jego przedstawianej skali, na podstawie opisywanych badań (nawet kilkadziesiąt punktów procentowych). Sytuacja taka prowadzi do szeregu problemów natury zarówno teoretycznej, jak i praktycznej, sprowadzających się w głównej mierze do zagadnień diagnozowania zjawiska. Artykuł przedstawia trzy typy czynników tych zróżnicowań: metodologiczne (różnice procedur badawczych), kulturowe (różnice sposobów rozumienia zjawisk w poszczególnych społeczeństwach) oraz etyczne (normatywy realizacji badań naukowych), przy czym pogłębione rozważania skoncentrowane zostały na znaczeniu zmian etycznych reguł prowadzenia badań z udziałem ludzi, dla obrazowania zjawisk. <b>Materiały i metody</b>. Autorzy korzystając z przykładu realizowanych przez siebie badań nad zjawiskiem przemocy domowej wobec dzieci i młodzieży szkolnej (kwestionariuszowe wywiady audytoryjne w próbach badawczych dla wybranych gmin Pomorza Zachodniego), podejmują problem wpływu zmieniających się wymogów etycznych dla badań socjologicznych na uzyskiwane wyniki. Porównują oni wyniki badań zrealizowanych w oparciu o odmienne regulacje dotyczące prowadzenia badań w szkołach. <b>Wyniki i wnioski</b>. Komparatywne ujęcie wyników badań realizowanych tą samą metodologią, lecz przy zmieniających się wymogach procedur etycznych realizacji badań, ujawniają sięgającą 17,3% różnicę w ogólnym ujęciu skali przemocy doświadczanej ze strony bliskich, oraz nawet 23% różnicy pod względem doświadczania – z jej strony najczęściej doświadczanej, a z drugiej, szczególnie trudnej do badania – przemocy psychicznej. W obliczu potrzeb poznawczych związanych z możliwie precyzyjnym obrazowaniem problemów społecznych oraz wobec konieczności ich obrazowania w sposób zgodny z kanonem wymogów etycznych, dobrą praktyką okazuje się powoływanie gremiów kompetentnych w zakresie optymalizacji projektów badawczych. Autorzy dzielą się doświadczeniem związanym z powoływaniem i funkcjonowaniem komisji etyki badań naukowych w ich macierzystej jednostce.